ΗΛΙΑΣ ΚΟΥΤΛΑΣ
Με αφορμή την πρεμιέρα της παράστασης «Να γιατί πεθαίνω σύντροφοι», διασκευή του θεατρικού κειμένου του Νικολάι Ρομπέρτοβιτς «Ο Αυτόχειρας» που έκανε πρεμιέρα στο θέατρο «Αλκμήνη» στις 18 Μαρτίου 2022, μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη της παράστασης Ηλία Κούτλα. Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης μας είπε πως βρίσκουμε το θέατρο έπειτα από ένα μακρύ lockdown για τους καλλιτέχνες, μας μίλησε για την παράσταση και πως προσέγγισε το έργο ο ίδιος με το θίασο του. Φυσικά δεν μπορούσαμε να μη συζητήσουμε για το πώς η τέχνη μπορεί να ενοχλεί τα κέντρα εξουσίας τα οποία προσπαθούν να την ελέγξουν, και όταν δεν το καταφέρνουν, επιχειρούν να απομονώσουν και να ‘‘αποβάλουν’’ την τέχνη. Οι παραστάσεις θα συνεχιστούν ως τις 16 Απριλίου κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 21.15.
ArtScript: Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς, ένα σύντομο βιογραφικό.
Ηλίας Κούτλας: Γεννήθηκα και ζω στην Αθήνα, στα Ιλίσια, κοντά τον Υμηττό. Με ελκύει η φύση, ο ανοιχτός χώρος, το φως και η κίνηση. Υπό αυτό το πρίσμα με ελκύει και το θέατρο, ως ένα ανοιχτό πεδίο φωτός και κίνησης.
ArtScript: Πως βρίσκουμε το χώρο του θεάτρου ενάμιση χρόνο έπειτα από το lockdown; Ο κόσμος έρχεται στο θέατρο ή είναι επιφυλακτικός;
Ηλίας Κούτλας: Μετά από την επιβράδυνση στους ρυθμούς ζωής που επέβαλε το lockdown, με ό,τι καλό η κακό συνεπάγεται αυτή η επιβράδυνση, είναι φυσικό να παρατηρείται μια στροφή σε πιο γρήγορες και πυκνές ταχύτητες. Ο κόσμος θέλει να βγει έξω, να κυκλοφορήσει, να πάει στα μαγαζιά, να πάει εκδρομές και φυσικά να πάει και στο θέατρο.
ArtScript: Θεωρείτε ότι το lockdown έδωσε μια ευκαιρία στο χώρο του θεάτρου ώστε να κάνει μια εσωτερική κάθαρση ώστε να αποφευχθούν στο μέλλον περιστατικά όπως αυτά που καταγγέλθηκαν μέσω του ελληνικού #metoo;
Ηλίας Κούτλας: Το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν και να σπάσουν μία ομερτά σιωπής μόνο θετικό μπορεί να είναι και σίγουρα η συνθήκη του lockdown συνέβαλε σε αυτή την εξέλιξη. Από εκεί και πέρα, ο όρος “κάθαρση” ίσως είναι μια κάπως μονοδιάστατη λέξη για να περιγράψει μια αρκετά σύνθετη κατάσταση. Πιστεύω ότι οι αιτίες των περιστατικών που αναφέρατε είναι βαθιές και χρειάζεται πολλή και συλλογική δουλειά για να αλλάξει ουσιαστικά η κατάσταση.
ArtScript: Στις 18 Μαρτίου ανεβάζετε στο θέατρο Αλκμήνη η παράσταση «Να Γιατί πεθαίνω σύντροφοι» του ρώσου Νικολάι Ρομπέρτοβιτς. Μιλήστε μας για την παράσταση.
Ηλίας Κούτλας: Η παράστασή μας είναι βασισμένη στο έργο “ο Αυτόχειρας” του Νικολάι Ρομπέρτοβιτς Έρντμαν. Πρόκειται για μία εξαιρετικά καλογραμμένη σάτιρα που χωρίς να χάνει καθόλου την κωμική της διάσταση καταφέρνει να λειτουργήσει ως έμμεσος στοχασμός πάνω σε πολύ σημαντικά ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Η πλοκή χτίζεται γύρω από έναν άνεργο νέο χωρίς μέλλον, τον Σεμιόν. Μέσα από μία σειρά συμπτώσεων, διαδίδεται η φήμη ότι ο Σεμιόν έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει και η φήμη αυτή ελκύει διάφορους εκπροσώπους πάσης φύσεως συμφερόντων που θέλουν να εκμεταλλευτούν ιδεολογικά τον επικείμενο θάνατο του Σεμιόν, ο καθένας για τους λόγους του.
ArtScript: Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι το περιβάλλον του Σεμιόν τον σπρώχνει να επιλέξει ανάμεσα σε έναν ‘‘δοξασμένο θάνατο’’ ή σε μια ‘‘αδιάφορη ζωή’’; Είμαστε εμείς που δίνουμε χώρο στις αποφάσεις των άλλων στη ζωή μας ή τον παίρνουν μόνοι τους;
Ηλίας Κούτλας: Ναι, θα μπορούσε κανείς να το πει έτσι. Οι διάφοροι “καλοθελητές” που σπρώχνουν τον Σεμιόν στην αυτοκτονία, παρουσιάζουν με λαμπρά χρώματα έναν θάνατο ηρωικό και δοξασμένο. Νομίζω όμως πως οτιδήποτε συμβαίνει στη ζωή μας, όποια ιδέα γεννιέται στο μυαλό μας, γεννιέται επειδή της δίνουμε το χώρο μας, το χρόνο μας και την ενέργειά μας. Η επίδραση που ασκεί το περιβάλλον στον Σεμιόν τροφοδοτείται και μεγαλώνει από τη δική του απογοήτευση και τους ανικανοποίητους πόθους.
ArtScript: Το θεατρικό έργο του νεαρού Νικολάι Ρομπέρτοβιτς, ήταν αφορμή να δεχτεί ο ίδιος διώξεις αλλά και το έργο του να μην ανέβει ποτέ στη Σοβιετική Ένωση. Τι προκαλεί την όποια εξουσία ώστε να επεμβαίνει στην τέχνη;
Ηλίας Κούτλας: Τα κέντρα εξουσίας χρησιμοποιούν πολλά μέσα για να κατοχυρώσουν και να αυξήσουν την επιρροή και τον έλεγχο τους. Στο έργο του Έρντμαν το μέσο είναι ο θάνατος ενός ανθρώπου. Αντίστοιχα, η τέχνη γίνεται πολλές φορές εργαλείο στα χέρια της όποιας εξουσίας, λόγω ίσως και της άμεσης επίδρασης που ασκεί στον ψυχισμό των ανθρώπων. Η όποια εξουσία χρησιμοποιεί την τέχνη είτε για να την περιορίσει εκεί που δεν ενοχλεί, είτε για να την καπελώσει, είτε για να την χρησιμοποιήσει σαν μια ωραία βιτρίνα. Μου έρχεται στο μυαλό εκείνη η σκηνή από την πολύ ωραία ιταλική ταινία “Il Divo” για τη ζωή ενός διάσημου Ιταλού πολιτικού. Όταν σε κάποια φάση τον κατηγορούν για βαριά αδικήματα, χρηματισμούς, διαπλοκή με τη μαφία, ακόμα και φόνους, εκείνος απαντάει ψύχραιμα: “Όλα αυτά δεν με ανησυχούν και πολύ. Εκείνο που με ανησυχεί είναι ότι θα με παύσουν από πρόεδρο του μουσικού συλλόγου.”
ArtScript: Ποια ήταν εκείνα τα στοιχεία του κειμένου ώστε καταφέρατε να τα ταιριάξετε με στοιχεία της ελληνικής λαϊκής παράδοσης;
Ηλίας Κούτλας: Πιστεύω ότι το έργο, επειδή ακριβώς είναι ένα πολύ καλό έργο, ανοίγει μονοπάτια για να μπορέσεις να το πλησιάσεις από πολλές πλευρές. Υπό αυτό το πρίσμα προσθέσαμε στην παράσταση κάποια στοιχεία της ελληνικής λαϊκής παράδοσης, ως ένα μονοπάτι πιο προσβάσιμο σ’ εμάς και στο κοινό, ένα στοιχείο κοντινό στο δικό μας θυμικό που θα μπορούσε να μας δώσει πρόσβαση στον πυρήνα του έργου από έναν άλλο δρόμο, πέρα από τον αναμενόμενο. Το αν αυτή η σύνδεση καταφέρνει ή όχι να λειτουργήσει, απομένει στην κρίση του κοινού.
ArtScript: «Ο Αυτόχειρας» είναι ένα κείμενο που γράφτηκε το 1930 υπό σοβιετικό καθεστώς, πόσο θεωρείτε ότι αφορά τον έλληνα θεατή έναν αιώνα σχεδόν μετά τη συγγραφή του;
Ηλίας Κούτλας: Τα θέματα του έργου δεν περιορίζονται αποκλειστικά στο πολιτικό επίπεδο αλλά επεκτείνονται στο κοινωνικό και στο υπαρξιακό. Νομίζω ότι η δύναμη που έχει ένα καλό έργο πηγάζει από το γεγονός ότι ο συγγραφέας συνειδητά, ή όχι και τόσο συνειδητά τις περισσότερες φορές, χρησιμοποιεί ως εφαλτήριο την επικαιρότητα αλλά δεν μένει εκεί, την ξεπερνάει και αγγίζει ζητήματα και προβληματισμούς πέρα από το χρόνο και το χώρο. Με απλά λόγια, και μόνο ο τρόπος που το έργο καταφέρνει να ανιχνεύσει την κωμική διάσταση ενός ζητήματος όπως η αυτοκτονία, χωρίς να γίνει γελοίο ή χυδαίο, έχει νομίζω μεγάλο ενδιαφέρον για τον θεατή οποιασδήποτε εθνικότητας.
ArtScript: Ανεβάζετε το έργο ενός ρώσου συγγραφέα και δεν μπορώ να αποφύγω την ερώτηση. Πως κρίνεται τη στάση του υπουργείου πολιτισμού να ακυρώσει την παράσταση των Μπολσόι για τη «Λίμνη των κύκνων»;
Ηλίας Κούτλας: Νομίζω ότι αυτή η ερώτησή σας έχει άμεση σχέση με το θέμα που θίξαμε και πριν για τη σχέση της εξουσίας με την τέχνη. Η εξουσία διαπλέκεται με συγκεκριμένα κομμάτια της τέχνης και τα χρησιμοποιεί κατά το δοκούν. Λογικό κι επόμενο είναι όταν υπάρχουν ανταγωνισμοί μεταξύ των διαφόρων εξουσιών να συμπαρασύρουν στο διάβα τους και αυτά τα κομμάτια της τέχνης. Στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία μάλιστα, που η αυξανόμενη πόλωση των χωρών της Δύσης με τη Ρωσία έχει φέρει έντονες συγκρούσεις σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, ήταν νομίζω αναμενόμενο να υπάρξουν συγκρούσεις και στο πολιτιστικό επίπεδο. Από εκεί και πέρα, το να φτάνουμε στο σημείο να κρίνουμε συλλήβδην ένα πολιτισμό και να απορρίπτουμε ένα δημιούργημα λόγω της εθνικότητας του δημιουργού θυμίζει άλλες εποχές πολύ σκοτεινές.
ArtScript: Μελλοντικά επαγγελματικά πλάνα;
Ηλίας Κούτλας: Προς το παρόν σκέφτομαι την παράσταση. Θα δούμε τι θα φέρει το μέλλον.
Διαβάστε επίσης:
