Δανάη Ρούσσου
Τον περασμένο Μάη ανέβηκε η παράσταση «Μα.θυμα» στο θέατρο Olvio, του Ιονέσκο σε σκηνοθεσία της Δανάης Ρούσσου, με πρωταγωνιστές την ίδια και το Νίκο Παντελίδη. Με ένα δυνατό κείμενο, εξαιρετικές ερμηνείες και με μια λυτή σκηνοθεσία που αναδείκνυε το ίδιο το κείμενο, η παράσταση «Μα.θυμα» μου θύμισε τους λόγους που αγαπάω το θέατρο. Αυτή τη σεζόν ανεβαίνει εκ νέου στο θέατρο Olvio (Ιερά Οδός 67 & Φαλαισίας 7). Λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα (Δευτέρα 10 Οκτωβρίου στις 19:30) η σκηνοθέτης και πρωταγωνίστρια της παράστασης Δανάη Ρούσσου απαντάει στις ερωτήσεις μας.
ArtScript: Λίγα λόγια για τον εαυτό σας, (σύντομο βιογραφικό).
Δ. Ρούσσου: Γεννήθηκα στην Αθήνα. Τελείωσα το Θέατρο Τέχνης. Από το 2001 ασχολούμαι με το θέατρο.
ArtScript: Μετά τον πετυχημένο κύκλο παραστάσεων την περασμένη άνοιξη στο Olvio, του θεατρικού έργου του Ιονέσκο, «Μά.θυμα», το ανεβάζετε εκ νέου. Σε ποια θέματα αναφέρεται το έργο;
Δ. Ρούσσου: Το Μα.θυμα θα παίζεται στο Θέατρο Olvio (Ιερά Οδός 67 & Φαλαισίας 7) κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 19.30 από τις 10 Οκτωβρίου.
Το έργο είναι ένα σχόλιο για το σαθρό σύστημα της παιδείας, θίγει ζητήματα και έννοιες όπως η εξουσία και ο ολοκληρωτισμός, ο φόβος, η χειραγώγηση, η έλλειψη επικοινωνίας.
- ArtScript: : Στο έργο τα πρόσωπα είναι τρία, η μαθήτρια, ο καθηγητής και η «απούσα» υπηρέτρια που είναι ο κεντρικός άξονας, της παράστασης σας. Με δυο ενεργούς ρόλους πάνω στην σκηνή γιατί επιλέξατε να στηρίξετε την σκηνοθεσία πάνω στην υπηρέτρια;
Δ. Ρούσσου: Οι παρουσίες δρουν, οι απουσίες επιδρούν. Η απόφαση λοιπόν στο έργο να γίνει κεντρικός άξονας η υπηρέτρια, η οποία μάλιστα είναι απούσα, ενισχύει ακριβώς αυτή την οπτική. Το ότι δηλαδή ένας άνθρωπος έχει καταδυναστεύσει την ψυχή και άρα την ελευθερία κάποιου άλλου ανθρώπου και η παρουσία του είναι τόσο ισχυρή, καταλυτική θα έλεγα, ακόμη κι εν τη απουσία του. Αυτές οι παρουσίες – απουσίες είναι δυνατές ακόμη κι όταν επέλθει ο θάνατος. Ενίοτε γιγαντώνονται.
ArtScript: Υπάρχει κάποιος συμβολισμός στο γεγονός ότι η μαθήτρια γνωρίζει πολύ καλά την πρόσθεση αλλά καθόλου την αφαίρεση;
Δ. Ρούσσου: Η μαθήτρια είναι ένα κορίτσι, το οποίο ζει στην πλάνη ότι μπορεί να εξαγοράσει ακόμα και την γνώση. Το ότι η ίδια αδυνατεί να κάνει απλές πράξεις αφαίρεσης και τα καταφέρνει μόνο στην πρόσθεση, δείχνει ότι είναι έρμαιο ενός συστήματος που το μόνο που θέλει και υποστηρίζει ως αξία, είναι ότι κερδίζει κανείς όταν παίρνει.
ArtScript: Μά.θυμα «Μα όπως μαμά και με δεύτερο συνθετικό τη λέξη θύμα» ποιο είναι το πραγματικό θύμα στο έργο; Όποιος ασκεί εξουσία έχει επιπτώσεις;
Δ. Ρούσσου: Θύματα είναι και οι τρεις ήρωες του έργου. Κι αν το υπαρκτό θύμα είναι ένα, η μαθήτρια, οι δύο άλλοι χαρακτήρες είναι εξίσου θύματα. Του εαυτού τους και της εξουσίας που ασκούν. Δεν μπορείς να κατέχεις εξουσία και αυτή να μη σε αλλοτριώσει. Είναι ρουφήχτρα η εξουσία. Το έχει δείξει άλλωστε κι η ιστορία. Φαίνεται ότι αυτό είναι κάτι που ο άνθρωπος δεν μπορεί να το χειριστεί, τον κυριεύει και τον μεταλλάσει. Δεν ξέρω τι βαθμός ισορροπίας απαιτείται ώστε να μην σε συναρπάσει η εξουσία. Όπως έχει πει κι ο εθνικός παραμυθάς μας : Οι ασκούντες εξουσία λατρεύουν τη στασιμότητα και φοβούνται κάθε τι το ρευστό, το αντιφατικό, το υπερβατικό, το μεταβλητό. Εκλαμβάνουν, συνεπώς, ως απειλή την αντιφατική ματιά, την απείθαρχη εστίαση, το «εν δυνάμει» της φαντασίας και έχουν κάθε συμφέρον να τη θέτουν υπό διωγμόν. Ποια μεγαλύτερη λοιπόν επίπτωση από τον ευνουχισμό της φαντασίας.
ArtScript: Το έργο του Ιονέσκο «Μάθημα», έχει γραφτεί το 1950. Φαίνεται παράδοξο, αν και δεν είναι, ότι τόσο το συγκεκριμένο έργο, όσο και άλλα στην παγκόσμια δραματουργία, είναι επίκαιρα σήμερα όπως και την περίοδο που γράφτηκαν. Τι θεωρείτε εσείς ως σκηνοθέτης και πρωταγωνίστρια του έργου ότι μας διδάσκει η διαχρονικότητα των έργων αυτών;
Δ. Ρούσσου: Τα έργα αυτά είναι μία υπενθύμιση κι ένας καθρέφτης της κοινωνίας. Γι’ αυτό κι έχουμε την ανάγκη να επιστρέφουμε σε αυτά. Κάτι ψάχνουμε. Η διαχρονικότητα των έργων αυτών συνίσταται στο ότι έχουμε - θέτουμε τα ίδια ερωτήματα, ίσως, γιατί δεν τα έχουμε απαντήσει ακόμη. Ένδειξη ότι πάσχουμε από τα ίδια προβλήματα. Να φέρω ένα παράδειγμα: το έργο αυτό γράφτηκε μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, φωτογραφίζοντας στο βάθος το ναζισμό. Ποιος μπορεί να πει ότι σήμερα στο 2016 δεν είμαστε αντιμέτωποι με κάτι εξίσου ολοκληρωτικό;
ArtScript: Είπατε σε κάποια συνέντευξη σας, ότι από το 1950 δεν υπάρχει ουσιαστική πρόοδος στην κοινωνία. Θεωρείτε ότι η ιστορία κάνει ασταμάτητα κύκλους και εφόσον δε λύνονται ουσιαστικά τα όποια θέματα, επιστρέφουμε πάλι στα ίδια; Και υπάρχει κάποιος τρόπος να λυθούν τα θέματα η τελικά η ανθρώπινη φύση είναι αδιόρθωτη;
Δ. Ρούσσου: Η ιστορία κάνει κύκλους, η ίδια η φύση κάνει κύκλους. Αν και προχωράμε με ταχέα βήματα στις επιστήμες και την τεχνολογία, δε βρίσκω να υπάρχει ανάλογη πρόοδος σε ό,τι αφορά στην συναισθηματική ωριμότητα. Η ανθρώπινη φύση είναι τρωτή, είναι αδύναμη. Δεν έχει καταφέρει να αποδεχτεί τον εαυτό της. Τη μοιραία φθαρτότητά της. Κι εκεί είναι το μεγάλο πρόβλημα. Βιώνουμε μία παντοδυναμία η οποία ουσιαστικά δεν ισχύει. Γι αυτό και κάνουμε κύκλους γύρω από τον εαυτό μας. Επιστρέφουμε στο ίδιο σημείο ξανά και ξανά. Σαν αυτή η επανάληψη να έχει μέσα της κάτι ηδονικό και οικείο.
ArtScript: Οικονομική κρίση, πόλεμοι, δικτατορίες και άλλα δεινά. Οι καλλιτέχνες είναι έρμαια ή μπορούν να βρουν γόνιμο έδαφος ώστε να εμπνευστούν και να εκφραστούν, όπως αρμόζει στον κοινωνικό τους ρόλο. Επιπλέον πόσο εύκολο είναι για λόγους βιωσιμότητας του καλλιτέχνη να λειτουργήσει πράγματι δημιουργικά όταν δεν μπορεί να καλύψει βασικές ανάγκες του;
Δ. Ρούσσου: Όλοι είναι έρμαια ενός συστήματος. Οι καλλιτέχνες βρίσκουν διέξοδο σε πλάνες, σε ψευδαισθήσεις και επινοούν κόσμους. Συνομιλούν με το βαθύτερο εγώ τους, έχοντας ωστόσο επίγνωση τι συμβαίνει στον κόσμο.
Δεν είναι εποχή για πρίγκιπες, αλλά πότε ήταν; Δεν είμαι της άποψης ότι πρέπει να περάσεις από τις Συμπληγάδες για να πράξεις τέχνη. Η δυσκολία λειτουργεί σίγουρα ως υλικό αλλά δεν είναι προϋπόθεση, έχουμε άλλωστε αριστουργήματα κι από την ελίτ. Προσωπικά, προτιμώ τα υπαρξιακά ερωτήματα παρά πως θα πληρώσω το ρεύμα μου. Αλλά ακόμα κι αυτό τώρα τελευταία έχει αναχθεί σε φιλοσοφικό ζήτημα. Κάποια στιγμή έρχεται η κούραση. Καλό είναι να μην εξαντλούμε τις ανθρώπινες αντοχές. Καλλιτεχνών και μη.
ArtScript: Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η τέχνη για τους δημιουργούς που εκφράζονται μέσω αυτής αλλά και για το κοινό;
Δ. Ρούσσου: Πληροί μια αναγκαιότητα τόσο πομπού όσο και δέκτη. Λειτουργεί ως μία δυνατότητα, ως ένα παράθυρο και άλλοτε ως ρωγμή, τόσο για τον δημιουργό όσο και για τον θεατή. Στο δημιουργό εκπληρώνει την βαθύτερη ανάγκη έκφρασης, ενώ στον δέκτη εκπληρώνει μια φαντασίωση, του επιτρέπει να συν- πάθει μαζί με τον δημιουργό, και με έναν απολαυστικό τρόπο, οδηγεί μέσω του συμπάσχειν, στην συγκίνηση.
ArtScript: Μελλοντικά σχέδια.
Δ. Ρούσσου: Ετοιμάζω ένα έργο με την Ρένα Κυπριώτη το οποίο θα ταξιδέψει την άνοιξη του 17 στο εξωτερικό. Λεπτομέρειες στο προσεχές μέλλον.
