Νάνος Βαλαωρίτης

Ο Νάνος Βαλαωρίτης γεννήθηκε  το 1921, και ασχολήθηκε με την ποίηση από την ηλικία των δεκατεσσάρων ετών.  Εμφανίστηκε νωρίς στα ελληνικά γράμματα αλλά και στη διεθνή κίνηση των ιδεών και της ποίησης, αφού από την δεκαετία του 1930 μετέφρασε πρώτος στο Λονδίνο έλληνες ποιητές, όπως ο Σεφέρης, ο Εγγονόπουλος, ο Ελύτης, ο Γκάτσος, ο Εμπειρίκος, ενώ έγραψε και άρθρα για αυτούς.

Τα χρόνια που έζησε στην Αγγλία γνώρισε τον Τ.Σ. Έλιοτ και τα χρόνια του Παρισιού τον Αντρέ Μπρετόν. Όπως και ο ίδιος μας αναφέρει, διεύθυνε τα περιοδικά «Πάλι» 1963-66, «Συντέλεια» 1989-95 και «Νέα Συντέλεια» 2004-08. Τιμήθηκε τόσο με το Ν.Ρ.Α. (National Poetry Association) από την Αμερικανική Εταιρία Ποιητών (1996), όσο και με το βραβείο Ουράνη (2006) και από την Ακαδημία Αθηνών με το μεγάλο Κρατικό Βραβείο λογοτεχνίας το 2009. Το 1959 είχε αρνηθεί το  Β’ κρατικό βραβείο ποίησης.            

Με αφορμή την ποιητική του συλλογή «Το Υποκύανο μάτι του Κυκλώνα», φιλοξενούμε τον ποιητή στο Artscript και προτείνουμε το βιβλίο του στους αναγνώστες μας, όχι απλά σαν ένα ποιητικό πόνημα, αλλά σαν μια βαθύτερη συλλογή, που με την κριτική ματιά του ποιητή, μέσα από την ειρωνεία και το σαρκασμό ο κάθε αναγνώστης θα βγάλει τα συμπεράσματά  μόνος του.

Ένα επίκαιρο βιβλίο στην κοινή γλώσσα, όπως ο ίδιος ο ποιητής μας λέει, που ασχολείται με την επικαιρότητα και την κρίση που ταλανίζει τα τελευταία χρόνια τη χώρα μας και ο καθένας μπορεί να θέσει μέσα από αυτό  ερωτήματα και να ψάξει απαντήσεις.

    ArtScript:  Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς, ένα σύντομο βιογραφικό.

    Ν. Βαλαωρίτης: Από πολύ νέος, δεκατεσσάρων χρονών, όταν ανακάλυψα τον Καβάφη σε μια έκθεση βιβλίου, από τότε γράφω ποιήματα. 23 χρονών έφυγα από την Ελλάδα, πήγα πρώτα στην Αγγλία, έμεινα δέκα χρόνια, μετά επέστρεψα για λίγο εδώ, μετά ξαναέφυγα για τη Γαλλία όπου έμεινα για αρκετό καιρό. Περισσότερο από δέκα χρόνια πηγαινοερχόμουν και τελικά το 1963 έφυγα για την Αμερική όπου έμεινα 30 χρόνια. Την περισσότερη ζωή μου την έζησα έξω από την Ελλάδα. Είχα έδρα στο πολιτειακό πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο.

    ArtScript:  Στην Αμερική νομίζω πως βραβευτήκατε!

    Ν. Βαλαωρίτης: Πήρα ένα βραβείο τοπικό εκεί, το National Poetry Association, το οποίο είχαν πάρει και γνωστοί μου ποιητές, Αμερικάνοι.

    ArtScript: Ποια η θέση της ποίησης στη σύγχρονη κοινωνία και τι μπορεί να προσφέρει η ποίηση σήμερα στην κοινωνία;

    Ν. Βαλαωρίτης: Στην κρίση που περνάμε αρχίζει να φαίνεται η σημασία της ποίησης, πολύ περισσότερο από ότι την εποχή του καταναλωτισμού, όπου οι άνθρωποι ήταν ικανοποιημένοι με τον εαυτό τους. Αγόραζαν πράγματα, από αυτοκίνητα μέχρι αερόστατα (γέλια) και δεν ενδιαφερόντουσαν για αυτήν, όπως τώρα που έσφιξαν τα πράγματα και  αρχίζουν και διερωτώνται ποιοι είναι οι ίδιοι, γιατί υπάρχουν! Λοιπόν σε αυτό μια καλή ποίηση δίνει ορισμένες απαντήσεις, δηλαδή οι καλοί ποιητές. Δε λέω αναγκαστικά όλοι οι ποιητές που γράφουνε σήμερα.  Αλλά πάντοτε οι καλοί ποιητές, σε όλες τις γλώσσες, έχουν τέτοιου είδους απαντήσεις ή ερωτήσεις ανάλογες. Στο κομμάτι το ηθικό αν είναι κακοί οι καιροί μπορεί η ποίηση να  βοηθήσει να βρεις έναν άλλον δρόμο, να σκεφτείς κάτι πιο ευτυχισμένο, δηλαδή στα τραγικά γεγονότα γύρω σου, όπως στην κατοχή ας πούμε, στη χούντα, σε όλες τις περιπέτειες που έχουμε περάσει εμείς, η ποίηση έπαιξε ένα ρόλο. Εκεί που αρχίζει να χαμηλώνει η σημασία της είναι στις καλές περιόδους όταν οι άνθρωποι είναι πιο ικανοποιημένοι από άλλα πράγματα (υλικά αγαθά). Επειδή ο ποιητικός λόγος αγγίζει πιο βαθιά τη συνείδηση των ανθρώπων τον  επιζητούν σε πιο δύσκολες εποχές.

    ArtScript: Με αφορμή το ποίημά σας «Και δυο συννεφιές ακόμα», — «Με ρωτάς γιατί γράφω, πως γράφω». Πως γράφει ο Νάνος Βαλαωρίτης σήμερα και συγκεκριμένα  ποια είναι η πηγή έμπνευσής του.  Είναι η επικαιρότητα που βλέπουμε να εμφανίζεται συχνά πυκνά στα ποιήματά σας, η ιστορία, οι απλοί άνθρωποι ίσως;

    Ν. Βαλαωρίτης: Στα δυο μου τελευταία βιβλία ιδίως, αλλά δεν είναι η πρώτη φορά βέβαια που ασχολούμαι με την επικαιρότητα, έχω ενσωματώσει την καθημερινή ζωή και τα γεγονότα που ζούμε μαζί με ένα εσωτερικό λόγο, κριτικό λόγο που εκφράζεται με την κοινή γλώσσα, όχι τη λυρική γλώσσα, την παλιά, που είτε μιλάμε, είτε διαβάζουμε σε εφημερίδες κλπ. Αυτό είναι το στυλ στο οποίο γράφτηκαν περίπου οι δυο μου τελευταίες συλλογές, «Το πικρό καρναβάλι» και «Στο υποκύανο μάτι του Κύκλωπα». Σε μικρά ποιήματα τα οποία είναι ευανάγνωστα αλλά όχι αναγκαστικά καταληπτά αμέσως, διότι ένα ποίημα το οποίο είναι σλόγκαν δεν είναι ποίημα, είναι άρθρο. Λοιπόν το ποίημα πρέπει να διατηρεί κάποιο μυστήριο και η ποιητική γλώσσα πρέπει να είναι αμφίρροπη και πάντοτε να έχει και άλλες επεκτάσεις, να επεκτείνεται δηλαδή σε άλλα πεδία και να μεγαλώνει το πεδίο της εμπειρίας του κάθε ανθρώπου, λοιπόν οι αναγνώστες μπορούν να διαβάσουν τα ποιήματα μου εύκολα αλλά θα βγάλουν τα συμπεράσματα  μόνοι τους για το τι σημαίνει το ποίημα.

    ArtScript:  Στα ποιήματά σας μπορεί να διακρίνει κανείς την κριτική σκέψη μέσα από την ειρωνεία και το σαρκασμό. Στο τελευταίο σας βιβλίο «Στο υποκύανο μάτι του Κύκλωπα» υπάρχει μια κριτική στάση και εύστοχη θα έλεγα τόσο απέναντι  στους σύγχρονους έλληνες από τη μία όσο και απέναντι στον υπόλοιπο πολιτισμένο κόσμο και τους εταίρους μας, όσον αφορά την σημερινή κατάσταση που επικρατεί στον τόπο.  Κάτι που δεν γίνεται συχνά, αφού υπάρχουν δυο κύριες θεωρίες, που η μία πιστεύει ότι φταίνε για όλα οι «τεμπέληδες έλληνες» και η άλλη που ισχυρίζεται ότι ευθύνονται για όλα οι «κακοί ξένοι». Εσείς που πιστεύετε  πως οφείλεται η σημερινή κατάσταση και τι πρέπει να κάνουμε για να βελτιωθεί;

    Ν. Βαλαωρίτης: Τι εννοείς η πολιτική ή η πολιτιστική κατάσταση να αλλάξει;

    ArtScript:  Ας μιλήσουμε για την πολιτιστική.

    Ν. Βαλαωρίτης: Ναι, γιατί η πολιτική είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει, αλλά η πολιτιστική μπορεί. Μπορεί να αλλάξει γιατί με μια μικρή προσπάθεια μπορούν να μάθουν περισσότερα οι Έλληνες , απ’ ότι έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια, για την Ευρώπη και έξω από την Ελλάδα, ως  κινήματα, και παραδείγματα συγγραφέων σημαντικών είτε ποιητών είτε πεζογράφων, τα οποία βέβαια σήμερα έρχονται φύρδην μίγδην, στους εκδότες, οι οποίοι δεν έχουν προσανατολισμό. Τα περιοδικά που βγάζαμε εμείς όπως το «Πάλι», «Συντέλεια», η «Νέα συντέλεια» είχαν έναν προσανατολισμό, έδιναν μία κατεύθυνση γραφής και μια κατεύθυνση επίσης θεωρίας. Και τα δύο αυτά είναι άγνωστα για τους εκδότες μας, οι οποίοι οι περισσότεροι δεν είναι και πολύ γραμματισμένοι, έμποροι είναι, οι οποίοι έχουν πασαλείμματα της λογοτεχνίας. Ξέρουν δηλαδή την επιφάνεια, τι πουλάει τι δεν πουλάει και δεν έχουνε και κριτήρια για να μπορούν να κρίνουν ένα κείμενο αν είναι καλό ή όχι.

    ArtScript:  Συνοψίζοντας τα όσα είπατε μπορούμε πολιτιστικά να καταφέρουμε πολλά πράγματα ώστε να βελτιώσουμε και τη θέση μας, στην καθημερινότητα μας;

    Ν. Βαλαωρίτης: Αυτό επιχείρησα και με τα περιοδικά μου που έβγαζα το 63-67 το «Πάλι» και αργότερα το 88 με τη «Συντέλεια» και τη «Νέα συντέλεια» κατόπιν μέχρι το 2008, και μετά σταματήσαμε λόγω αδυναμίας των εταίρων αφενός χρηματοδότησης από εκδότες και αφετέρου οι συνεργάτες οι οποίοι μπορούσαν να βοηθήσουν στην έκδοση. Αλλά αυτά τα περιοδικά είχαν αυτόν τον σκοπό να πληροφορήσουν το κοινό εδώ, ιδίως τους νέους για τις  πιο πρόσφατες θεωρίες για την γραφή και για  τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα γραφής. Τώρα θα βγει στον ΨΥΧΟΓΙΟ ένας τρίτος τόμος από τα δοκίμια μου, που λέγετε «Για μια θεωρία της ΓΡΑΦΗΣ Γ’» το πρώτο μέρος είναι θεωρητικό, το δεύτερο μέρος είναι ατομικές κριτικές. Τώρα  για την ενσωμάτωση της κριτικής μέσα στα ποιήματα μου αυτό είναι απολύτως σωστό και θεωρώ ότι είναι αναγκαίο ένα ποίημα να έχει μια κρίση για τα τρεχάμενα για το σύγχρονο περιβάλλον, και το κοινωνικό αλλά και το προσωπικό, και το άμεσο και το έμμεσο. Δε νομίζω ότι μια ποίηση γίνεται μόνο με το συναίσθημα γίνεται και με τη λογική,  χρειάζεται πίσω από αυτό να υπάρχει και σκέψη.

    ArtScript: Έχετε ζήσει αρκετά χρόνια στο εξωτερικό και έχετε τιμηθεί σε αυτό. Πως κρίνεται τον σημερινό κόσμο, και κυρίως της Ευρώπης, που μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο έδειχνε να έχει μια τάση προς προοδευτικότερες κατευθύνσεις ενώ σήμερα φαίνεται να κάνει ένα πισωγύρισμα, (ανθρωπιστική κρίση, προσφυγικό, ακροδεξιά κόμματα, οικολογία) το οποίο δεν ξέρουμε που θα οδηγήσει. Είναι όντως έτσι και ποιοι είναι οι παράγοντες  για αυτό το πισωγύρισμα;

    Ν. Βαλαωρίτης: Υπάρχει μια τάση, ένας συντηρητισμός, σωστό αυτό, αλλά δε σημαίνει ότι τελείωσαν οι καλοί συγγραφείς ή οι ποιητές ακόμα. Υπάρχουν άτομα, μπορεί να μην υπάρχουν κινήματα, τα κινήματα έχουν γίνει πολύ πιο σπάνια, μερικές ομάδες υπάρχουν αλλά δεν εκδηλώνονται ως κίνημα, εκδηλώνονται ως ομάδες φίλων, ατομικά, δηλαδή διαπιστώνω ότι στην Ευρώπη και αυτό ισχύει και για την Αγγλία και για τη Γαλλία που είναι οι κύριες χώρες με τις οποίες έχω σχέσεις πιο άμεσες, και λιγότερο ίσως με την Αμερική, η οποία είναι τόσο τεράστια, που η κοινωνία σε ομάδες είναι πολύ δύσκολο.  Οι άνθρωποι πρέπει να επικοινωνούν τώρα με email άλλοτε με επιστολές κλπ αλλά υπήρχε αρκετά πυκνή επιστολογραφία στην Αμερική ανάμεσα στους νέους ποιητές και στους πιο παλιούς και έτσι έχουμε ορισμένα παραδείγματα στο πως λειτουργεί αυτό το θέμα, οπότε πιστεύω ότι και σήμερα ότι αν υπάρχει μια υποχώρηση και έχουμε πολλούς ακροδεξιούς συγγραφείς που έχουνε επιτυχία στη Γαλλία κυρίως, αλλά δε νομίζω  τόσο πολύ στην Αγγλία ή στην Αμερική, διότι αυτές οι δυο χώρες δε συγχέουν την γραφή  τη λογοτεχνική με την πολιτική τόσο έντονα όσο οι Γάλλοι. Οπότε στην Γαλλία βρίσκουμε συγγραφείς  όπως ο Σελίν παραδείγματος χάρη που έχει αντισημιτικές θεωρίες, ή άλλους σύγχρονους που θέλουν να κάνουν εντύπωση και γράφουνε έτσι σοκαρίστηκα μυθιστορήματα. Αυτό φαίνεται όμως να περιορίζεται μόνο στη Γαλλία όχι στις άλλες χώρες, πολύ λιγότερο το βλέπω στην Ιταλία ή στη Γερμανία τα τελευταία χρόνια όπου η λογοτεχνία έχει πάψει να παίζει τόσο σπουδαίο ρόλο όσο η πολιτική, ενώ στη Γαλλία και στην Αγγλία ακόμα παίζει ρόλο. Λοιπόν η λεγόμενη συντήρηση η οποία συνήθως προέρχεται από αυτό που λέμε τα ενδοκειμενικά κείμενα τα οποία παίρνουνε τα παλιά κλασικά κείμενα και τα παραλλάζουν και τα παρουσιάζουν ως ένα σύμπλεγμα ή ένα μείγμα το οποίο και αυτό ονομάστηκε μεταμοντέρνο, αυτά τα μεταμοντέρνα ιδίως εμφανίστηκαν στη ζωγραφική, στην αρχιτεκτονική και στη μουσική. Πολύ λιγότερο στην ποίηση, περισσότερο στην πεζογραφία. Όπου η ποίηση ακολούθησε ένα δρόμο ή τα πεπατημένα, πολύ σπάνια κάτι καινούργιο τα τελευταία χρόνια.

    ArtScript: Παίρνοντας αφορμή από το ποίημα σας «Ένα υπέρ κατά παντός επιστητού», τελικά με το να αναλωνόμαστε με τους υπάνθρωπους και να διαπληκτιζόμαστε μεταξύ μας, επικράτησαν  στον τόπο μας οι μεσαίου αναστήματος, κτηνώδεις χαρακτήρες;

    Ν. Βαλαωρίτης: Δε θα έλεγα ιδιαιτέρως εδώ στον τόπο μας. Αυτού του είδους οι άνθρωποι υπάρχουν παντού, δηλαδή υπάρχουν οι μαφιόζοι αφενός οι οποίοι ενεργούν σε όλες τις χώρες, ακροδεξιοί, υπάρχουν οι τρομοκράτες, υπάρχουν χίλιες δυο παραλλαγές αυτού του χαρακτήρα  της βίας ή μιας ωμής στάσης προς τη ζωή. Δε νομίζω ιδιαιτέρως στην Ελλάδα να έχει εμφανιστεί κάτι τέτοιο, πάντοτε υπήρχανε αυτά τα στοιχεία ας πούμε τα περιθωριακά και σε κάθε εποχή υπήρχαν τέτοιοι άνθρωποι, δολοφόνοι διαφόρων ειδών. Δεν είμαστε διαφορετικοί, η μόνη διαφορά είναι ότι εμείς δεν έχουμε τουλάχιστον ακόμα και χτυπάω ξύλο, αυτό το τρομερό πράγμα που γίνεται στην Αμερική και τώρα στη Νορβηγία, την συλλογική εκτέλεση από ένα άτομο, αθώων ανθρώπων. Συμμαθητών τους στα πανεπιστήμια ή στον δρόμο ή κάπου αλλού ένα τέτοιο φαινόμενο πολύ συχνό στην Αμερική και στη Νορβηγία, εδώ στην Ευρώπη έχει γίνει μία φορά. Αυτό δεν το έχουμε εμείς εδώ, έχουμε μια ατομική τρομοκρατία η οποία έχει στοχεύσει πρόσωπα, αλλά όχι τυχαία στον δρόμο να βγούνε να σκοτώσουν ανθρώπους.

    ArtScript: Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό στην Αμερική;

    Ν. Βαλαωρίτης:  Στην Αμερική λόγω  του ότι  υπάρχει μεγάλη απώθηση, πουριτανική, και υπάρχουν πολλά άτομα τα οποία θεωρούν ότι αδικούνται  μέσα στα Πανεπιστήμια και αλλού, από τους συμμαθητές τους ή από τους συμφοιτητές  τους ή από τους καθηγητές και οι οποίοι τείνουν να γίνουν εκδικητές με αυτόν τον τρόπο.

    ArtScript: Την περίοδο της οικονομικής κρίσης στις περισσότερες δυτικές χώρες η αναγνωσιμότητα αυξήθηκε, σύμφωνα με το δείκτη των πωλήσεων. Στην Ελλάδα αυτό δε συνέβη. Γιατί συμβαίνει αυτό , σε έναν λαό μάλιστα που θέλει να προβάλει συνεχώς τον πολιτισμό του, δεν είναι στη φύση μας, δεν έχουμε διδαχτεί να αγαπήσουμε το βιβλίο, δεν προβάλλεται αρκετά (π.χ. στα ΜΜΕ ο πολιτισμός είναι ανύπαρκτος), υπάρχουν άλλες προτεραιότητες;

    Ν. Βαλαωρίτης: Είναι ένας συνδυασμός, οικονομικών δυσκολιών,  οι άνθρωποι δεν αγοράζουν τόσο συχνά βιβλία , δεύτερον οι έλληνες δεν είναι συνηθισμένοι να διαβάζουν. Αυτό το λέει και ο Ροΐδης από το δέκατο ένατο αιώνα, «Οι έλληνες δε διαβάζουν». Λοιπόν αυτό δεν είναι απολύτως σωστό, υπάρχουν ομάδες ελλήνων που διαβάζουν πολύ , πχ οι νοικοκυρές . Στην  πιο προχωρημένη γραφή  βέβαια είναι μικρός ο κύκλος ο οποίος διαβάζει, οπότε, βέβαια πέφτουν οι πωλήσεις, αλλά πέφτουν και για τις μετριότητες που βγαίνουνε και αυτό δεν είναι κακό.

    ArtScript: Προσωπικά μου κάνει εντύπωση, πως ακόμα και άνθρωποι με σπουδές και μεταπτυχιακά δεν διαβάζουν παρά ελάχιστα έως καθόλου.

     Ν. Βαλαωρίτης: Λόγω των ηλεκτρονικών μέσων πληροφορίας  τα οποία χρησιμοποιούν οι περισσότεροι τώρα , όπως το Google κτλ που μπορούν  να έχουν πληροφορίες πιο άμεσα, όπως  τα quick food τα έτοιμα φαγητά. Βέβαια αυτό είναι κακό, γιατί πρέπει να διαβάζουν οι άνθρωποι, το διάβασμα δεν μπορεί να αντικατασταθεί με κάτι άλλο , αυτό είναι μεγάλο ελάττωμα της εποχής να διαβάζουν ακόμα λιγότερο από πριν, όμως η κρίση στρέφει τους ανθρώπους προς την ανάγνωση και θα έπρεπε και στην Ελλάδα σίγα σιγά να γίνει  αυτό, πιστεύω και σε μια καλύτερη μορφή.

    ArtScript: Σαν συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, ήθελα να αναφερθώ συγκεκριμένα στην ποίηση η οποία θα έλεγα πως έχει εξαφανιστεί.  Όχι πως δεν υπάρχουν νέοι ποιητές, αλλά λόγω της ελάχιστης αναγνωσιμότητας, οι εκδοτικοί οίκοι σχεδόν δεν εκδίδουν ποίηση, εκτός αναγνωρισμένων και τις περισσότερες φορές μεγαλύτερων σε ηλικία. Ελάχιστοι εκδοτικοί οίκοι τολμούν να εκδώσουν νέους ποιητές και τις περισσότερες φορές κάποιοι αναλαμβάνουν εξολοκλήρου την έκδοση μικρών συνήθως συλλογών οι ίδιοι ή στρέφονται σε άλλους τρόπους δημοσιοποίησης του έργου τους , όπως τα blogs, στο διαδίκτυο. Πως σχολιάζεται , τη  φθορά της ποίησης από άποψη εκδόσεων, και αν το διαδίκτυο μπορεί να έχει ένα σοβαρό και θετικό ρόλο στην ανάδειξη νέων ποιητών; Επίσης τι θα συμβουλεύατε έναν νέο ποιητή σήμερα;

    Ν. Βαλαωρίτης: Βέβαια το διαδίκτυο όπως το Facebook το Tweeter κ.α. έχουν δείξει ότι υπάρχει ένα συλλογικό υποσυνείδητο το οποίο αυτή την στιγμή έχει ένα μέσο για να εκφραστεί και να εμφανιστεί στην επιφάνεια, ενώ άλλοτε υπόβοσκε. Βέβαια στην επιφάνεια εμφανίζονται και αθλιότητες ή γελοιότητες αλλά καμιά φορά και κάτι ενδιαφέρον. Πάντως είναι ενδιαφέρον ως κοινωνικό φαινόμενο, και  θεωρώ ότι δεν είναι εντελώς αρνητικό, βοηθάει επίσης στο να ενδιαφερθεί κάποιος έστω και αν η ποίηση που εμφανίζεται συνήθως είναι εύκολη και κάπως επιφανειακή η συναισθηματική όπως άλλοτε ήταν τα ημερολόγια, που πίσω γράφονταν κάποια τετράστιχα, λιγάκι σε αυτό το στιλ. Θέλω να πω ότι το ενδιαφέρον για τον ποιητικό λόγο βλέπουμε επεκτείνετε σε έναν αρκετά αριθμό ατόμων που λέγονται χρήστες  των μέσων κοινωνικής δικτύωσης οπότε δεν είμαι απαισιόδοξος όπως ήταν ο Έκο ο οποίος είπε ότι «έχουμε ορδές ηλιθίων», οι οποίες εμφανίζονται κάτω από τα κοινωνικά μέσα, αλλά πιστεύω ότι επειδή  τελικά όλες οι γραφές ακόμα και οι ατομικές έχουνε συλλογικό υπόβαθρο, δε νομίζω ότι το άτομο εξαφανίζεται μέσα στο συλλογικό, αυτό είναι γελοίο, το άτομο πάντα τρέφεται από το συλλογικό, οπότε το συλλογικό έχει κάποια σημασία και αυτό. Έτσι και εγώ τα τελευταία χρόνια έχω χρησιμοποιήσει πολύ το facebook, με τρόπο που με ενδιαφέρει και από μια κοινωνιολογική άποψη να δω καμιά φορά και τις χαζομάρες ακόμα, ή τις εξυπνάδες ή οτιδήποτε, πολλές φορές και το χιούμορ, διότι και αυτό αναδύεται, και αυτό είναι σημαντικό. Εάν χάσουμε το χιούμορ μας, είτε στις εφημερίδες, είτε σε αυτά τα μέσα χαθήκαμε, το χιούμορ είναι πάρα πολύ σημαντικό.

     ArtScript: Ίσως δεν έχουν κι άλλο μέσω οι νέοι ποιητές, εφόσον οι εκδοτικοί οίκοι δεν εκδίδουνε πολύ εύκολα ποίηση.

    Ν. Βαλαωρίτης: Βέβαια το να δημοσιεύσεις μία συλλογή με δικά σου λεφτά και χωρίς πολλά κριτήρια είναι πολύ μάταιο πράγμα, λαβαίνω δυο τρεις συλλογές την ημέρα τέτοιες, που έχουν εκδοθεί από τους ίδιους συνήθως, και είναι μέτρια πράγματα, δεν είναι κάτι που αξίζει τον κόπο να εμφανιστούν.

    ArtScript: Πάντως υπάρχει ενδιαφέρον, σας στέλνουν χίλια άτομα το χρόνο.

   Ν. Βαλαωρίτης: Αυτή η μανία τους με την ποιητική γλώσσα ή το να γίνουνε ποιητές είναι φυσικά χαρακτηριστικό του νότου και όχι του βορά τόσο πολύ, όπου οι άνθρωποι είναι πιο διαχυτικοί,  πιο συναισθηματικοί και το βλέπουμε αυτό στη νότια Αμερική και στις νότιες χώρες της Ευρώπης, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα.

   ArtScript: Τι θα συμβουλεύατε ένα νέο ποιητή από αυτούς που σας στέλνουν τις συλλογές τους ή γενικότερα ένα ποιητή, έναν άνθρωπο που θέλει να ασχοληθεί με την ποίηση;

    Ν. Βαλαωρίτης: Άμα έχουνε τυπώσει το βιβλίο ήδη δεν μπορώ να πω πολλά πράγματα. Εάν όπως οι φοιτητές μου στην Αμερική μου είχανε στείλε απλώς το χειρόγραφο μπορούσα να τους συμβουλέψω, ενώ όταν έχουνε βγάλει βιβλίο πάει τελείωσε, το έγκλημα έχει διαπραχθεί, λοιπόν είναι πολύ δύσκολο να το αλλάξεις πλέον, και εγώ δε θέλω να στενοχωρήσω κανέναν προσωπικά και έτσι δεν σχολιάζω αλλά βέβαια δεν τα λαβαίνω και υπόψη μου.

    ArtScript: Ελλάδα, αυτό το καράβι, όπως συνηθίζουν να το παρομοιάζουν όχι μόνο οι ποιητές, αλλά και οι πολιτικοί τα τελευταία χρόνια ψάχνοντας απάνεμο λιμάνι. Η Ελλάδα του ήλιου και της θάλασσας, της μυρτιάς και της ελιάς, των αγώνων του λαού της, της βαριάς κληρονομιάς της. Που βρίσκεται αυτή τη στιγμή η Ελλάδα και προς τα πού οδεύει;

    Ν. Βαλαωρίτης: Και κυρίως αυτό που βουλιάζει.  Πρέπει να διατηρήσουμε πρώτα τα νησιά μας μην τα πάρουνε οι Τούρκοι, αυτό είναι το πρώτο. Οι Τούρκοι έχουνε μια αφάνταστη επεκτατική πείνα κυριαρχίας, θέλουν να επεκταθούν. Θέλουν  να πάρουν πράγματα, θεωρούν ότι τα ελληνικά νησιά είναι δικά τους, δηλαδή έχουν αξιώσεις φοβερές, αυτά αν δεν τα προστατέψουμε εμείς, πολύ ενεργά, μπορεί να βρεθούμε ξαφνικά προ απροόπτου, να μας πάρουν ολόκληρες περιοχές. Θέλει μεγάλη προσοχή αυτό και οι κυβερνήσεις μας δε νομίζω να φροντίζουν αρκετά για την ασφάλεια της περιοχής στην οποία ζούμε και ιδίως για τα νησιά. Γιατί αυτά κινδυνεύουν περισσότερο, αυτά που είναι πιο κοντά στα παράλια της Μικρά Ασίας, σίγουρα κινδυνεύουν γιατί τα διεκδικούν οι Τούρκοι συνέχεια. Και μετά οι ευρωπαίοι δεν έχουν καταλάβει ότι οι Τούρκοι πάντα ζητάνε το αδύνατο, το πιο υψηλό τίμημα που μπορούνε. Είναι γνωστή αυτή η τακτική τους, ακόμα και οι ηττημένοι Τούρκοι του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ζήτησαν απίθανα πράγματα στη συνθήκη των Σεβρών, βέβαια δεν ακούστηκαν  τότε, αλλά σήμερα  οι Ευρωπαίοι θα είναι ηλίθιοι αν υποκύψουν, όπως φαίνεται ότι κάνουν από το φόβο των προσφύγων. Αυτό το θεωρώ απαράδεκτο εκ μέρους των Ευρωπαίων, να υποκύπτουν σε τέτοιες αξιώσεις, όπως τελευταία ακούσαμε ότι τώρα ζητάνε 20 δισεκατομμύρια για τους πρόσφυγες και μεθαύριο θα ζητάνε 50 δισεκατομμύρια και μετά θα ζητάνε νησιά και μετά…

    ArtScript:  Μάλιστα πάνω σε αυτό που λέτε πληροφορήθηκα ότι η Τουρκία ζήτησε να έχει κάποιους τούρκους αξιωματούχους σε ελληνικά νησιά, για την απομάκρυνση των προσφύγων από αυτά και την επιστροφή τους στην Τουρκία.

    Ν. Βαλαωρίτης: Δεν αμφιβάλλω καθόλου.

    ArtScript:  Οπότε είστε απαισιόδοξος ως προς το που οδεύουμε.

  Ν. Βαλαωρίτης: Δεν είμαι απαισιόδοξος απολύτως, διότι νομίζω ότι εμείς οι Έλληνες έχουμε έναν τρόπο να υπομένουμε μια ήττα αλλά μετά να την αναποδογυρίζουμε με κάποιον τρόπο, είναι στο χαρακτήρα μας, κι ας μην είμαστε επιθετικοί, να έχουμε μια παθητικότητα, μια παθητική αντίσταση δηλαδή και  τελικά ενώ τα πράγματα έρθουνε εκεί που δεν πάνε πια άλλο, ανατρέπεται αυτή η κατάσταση  και πιστεύω ότι θα συμβεί αυτό εδώ, και σε αυτή την περίπτωση.  

    ArtScript:  Αν και είναι πρόσφατη η τελευταία σας συλλογή, αλλά μιας και είστε ένας υπερδραστήριος θα έλεγα άνθρωπος, ετοιμάζετε κάποιο καινούργιο έργο κι αν ναι θα μπορούσατε να μας δώσετε μια γεύση;

    Ν. Βαλαωρίτης: Ναι, ετοιμάζω, το επόμενο έργο μου είναι ένα έργο με δοκίμια το οποίο λέγετε «Για μια θεωρία της γραφής Γ’» το οποίο βγάζει ο Ψυχογιός, και είναι  θεωρητικά γραπτά μου από πολλά χρόνια. Επίσης το δεύτερο μέρος είναι ατομικές κριτικές για άτομα τα οποία έχω διαβάσει ή έχω γράψει προλόγους. Λοιπόν αυτό βγαίνει  σε λίγο καιρό, ετοιμάζεται. Και μετά βλέπουμε. Αυτό δεν είναι τόσο επίκαιρο, είναι πιο γενικό και μπορεί να ωφελήσει πολλούς και πληροφοριακά αλλά και να θέσει θέματα θεωρητικά γύρω από την γραφή.   

Διαβάστε επίσης:   

                     Αφιέρωμα στο βιβλίο