Μαρίζα Ντεκάστρο - Ελένη Σβορώνου

Στο ArtScript, παραμονές της επετείου από τα 200 χρόνια της Ελληνική Επανάστασης, φιλοξενούμε μια διπλή συνέντευξη,  με κοινό παρανομαστή. Η συγγραφέας και παιδαγωγός Μαρίζα Ντεκάστρο καθώς και η Ελένη Σβορώνου, που γράφει ιστορίες ως Ελληνίδα, Ευρωπαία και πολίτης του κόσμου, έκαναν την επιμέλεια του βιβλίου «21+1 συγγραφείς γράφουν, καλλιτέχνες εικονογραφούν για το 1821», καθώς έγραψαν και από μια δική τους ιστορία στο ανθολόγιο αυτό των διηγημάτων. Σε αυτό το παιδικό βιβλίο ο νεαρός αναγνώστης έχει την ευκαιρία να διαβάσει 21+1 ιστορίες για το 1821 με χρονικό φάσμα από το 1800, όταν τα φώτα των ιδεών άναβαν μέχρι το 2021, με μια λαχταριστή συνταγή για κουλουράκια, με σκοπό να προσφερθούν σε όποιον τα έχει ανάγκη. Οι δυο συγγραφείς απαντάν στις ερωτήσεις μας, για την επανάσταση, την ιστορία και τη νέα Ελλάδα.

Μαρίζα Ντεκάστρο

ArtScript: Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς, ένα σύντομο βιογραφικό.

Μαρίζα Ντεκάστρο: Γεννήθηκα σε μια οικογένεια με ελάχιστα  βιβλία, αλλά που ταξίδευε και ήξερε 3-4 γλώσσες. Ήμουνα μέτρια μαθήτρια και το μόνο μάθημα που με ενδιέφερε ήταν η ιστορία. Σπούδασα αυτό που μ’ άρεσε σχεδόν από πάντα: ήθελα να γίνω δασκάλα. Πριν γνωρίσω τα παιδιά, έμαθα τα βιβλία τους. Με παρακίνησε η Άλκη Ζέη που τη γνώρισα στο Παρίσι όπου σπούδαζα. Ωστόσο, προτού αρχίσω να γράφω παιδικά βιβλία, έκανα διάφορες δουλειές, πάντα σχετικές με τα βιβλία στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, στο ΕΚΕΒΙ, μεταφράσεις, επιμέλειες, και μέχρι τώρα γράφω κριτική παιδικών βιβλίων. Έχω διαβάσει βιβλία και βιβλία όλων των ειδών και ομολογώ ότι εξακολουθώ να εκπλήσσομαι με τον πλούτο των ιδεών, την πρωτοτυπία, την αισθητική ιδιαίτερα των βιβλίων για παιδιά, αλλά όχι όλων φυσικά!

ArtScript: Τι θεωρείτε πως είναι το 1821 για τον έλληνα του 2021; Πιστεύετε ότι οι σύγχρονοι έλληνες είμαστε ένας λαός που γνωρίζει ιστορία ή στην πλειοψηφία των ελλήνων διαφεύγουν τόσο οι ελάχιστες σημαντικές ημερομηνίες όσο και βασικές γνώσεις της ιστορίας μας;

Μαρίζα Ντεκάστρο: Νομίζω ότι καθένας ξέρει και από μία φετούλα Ιστορίας. Φέτες ασύνδετες και αποσπασματικές, διανθισμένες με μυθεύματα, υπερβολές και ανακρίβειες. Η γνώση της Ιστορίας δεν είναι ημερομηνίες, αλλά σχέσεις αιτιότητας, αλληλεπιδράσεις, έρευνα, κριτική σκέψη. Η Ιστορία είναι συναρπαστική όταν καταλαβαίνεις γιατί έχει σχέση μ’ εσένα και σε αφορά.  Στο σχολείο όπου μπαίνουν οι βάσεις για να προσεγγιστεί η Ιστορία φαίνεται εκ του αποτελέσματος ότι δεν έχουν κερδηθεί οι νεότερες γενιές. Τα βιβλία είναι δύσκολα και δεν έχουν καταφέρει να κάνουν τους μαθητές να την αγαπήσουν. Η Ιστορία σώζεται, και φτάνει στα παιδιά, με τα βιβλία άξιων Ελλήνων και ξένων συγγραφέων που κυκλοφορούν, όπως συμβαίνει σήμερα με τις εκδόσεις για το 1821.

ArtScript: 1821-2021, ποιος είναι ο σωστός τρόπος κατά τη γνώμη σας που πρέπει να τιμούμε την επανάσταση του 21 έπειτα από 200 χρόνια;

Μαρίζα Ντεκάστρο: Να τιμούμε τις αξίες της που είναι τρομερά επίκαιρες στις μέρες μας! Ισότητα, ελευθερία, αλληλεγγύη, ισονομία! Ο αγώνας για την κατανόηση και την υπεράσπισή τους δεν τέλειωσε με την ίδρυση του ελληνικού κράτους!Την επανάσταση τη συναντούμε κάθε μέρα στους δρόμους, στις πλατείες, στα ταξίδια μας. Οι εκδ. Παπαδόπουλος, η Ελένη Σβορώνου κι εγώ τιμήσαμε την Επανάσταση με το βιβλίο μας «21+1 συγγραφείς γράφουν και καλλιτέχνες εικονογραφούν  για το 1821» παρουσιάζοντας πώς σύγχρονοι δημιουργοί αποτιμούν εκείνη την εποχή.

ArtScript: Στην ιστορία σας «Τα φώτα άναψαν και…» κάνετε κυρίως αναφορά στις ιδέες που προηγούνται των επαναστάσεων. Τι χρειάζεται για να επαναστατήσει ένα μυαλό;

Μαρίζα Ντεκάστρο: Χρειάζεται θάρρος, να μη φοβηθεί να πάει κόντρα στο ρεύμα. Χρειάζονται γνώσεις, επιμονή, διορατικότητα, ακόμα και φαντασία, ώστε να προβληθούν στο μέλλον οι επιπτώσεις των νέων ιδεών. Οι Έλληνες επαναστάτες, αλλά και όλοι οι επαναστάτες στον τομέα τους, διέθεταν αυτά τα χαρακτηριστικά.

ArtScript: 200 χρόνια έπειτα από την ελληνική επανάσταση, νιώθετε ότι ο αγώνας μεγάλων προσωπικοτήτων της εποχής εκείνης αλλά και προπαρασκευαστών αυτής έχει δικαιωθεί; Ότι η Ελλάδα του 2021 είναι αυτό που ονειρεύονταν ο Βελεστινλής, ο Κοραής, ο Κολοκοτρώνης, η Μπουμπουλίνα κ.α. ή απέχει αρκετά από το όνειρο τους; Οι νεοέλληνες έχουμε επαναπαυτεί ή συνεχίζουμε τη μάχη;

Μαρίζα Ντεκάστρο:  Υπήρξαν πολλά μπρος πίσω, όμως σίγουρα κάποιες ιδέες τους έχουν πραγματοποιηθεί. Γι’ αυτό κι εμείς σήμερα ζούμε σε ένα ελεύθερο δημοκρατικό κράτος. Όπως όμως είπα και παραπάνω, τίποτα δεν είναι δεδομένο…

Ελένη Σβορώνου

ArtScript: Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς, ένα σύντομο βιογραφικό.
 

Ελένη Σβορώνου: Αγάπησα τα γράμματα, μίσησα τους αριθμούς από πολύ μικρή! Σπούδασα στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, συνέχισα με μεταπτυχιακά στη Διαχείριση Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Heritage Management που το τότε ΔΙΚΑΤΣΑ μετέφρασε ως Διαχείριση Κληρονομιάς, αντικείμενο στο οποίο θα ήμουν μια καταστροφή) και ξεκίνησα την επαγγελματική μου ζωή ως Project Manager στο WWF Ελλάς. Πάλι ο λάθος άνθρωπος στη λάθος θέση. Κι έτσι το κακό διορθώθηκε. Ανέλαβα τον συντονισμό των εθελοντών της οργάνωσης, του παιδικού τμήματος, την Εκπαίδευση Ενηλίκων, και τελικά την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.
Άρχισα να γράφω στο παιδάκι της «Καθημερινής», στο εβδομαδιαίο ένθετο «Ερευνητές». Κι έτσι ξεκίνησε η περιπέτεια της γραφής.
Συντονίζω εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής και μου αρέσει να δημιουργώ εκπαιδευτικές εμπειρίες για τα παιδιά μέσα από βιβλία, παιδαγωγικές δραστηριότητες, εργαστήρια, περιπέτειες στη φύση και στις βιβλιοθήκες.
Από τις πιο πρόσφατες τέτοιες αναγνωστικές περιπέτειες που σχεδιάσαμε με τη Μαρίζα Ντεκάστρο είναι το βιβλίο «21+1 συγγραφείς και εικονογράφοι...».
 

ArtScript: Στο διήγημα σας  «Ευχαριστώ κύριε Τζέφερσον», που περιλαμβάνεται στη συλλογή ιστοριών που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Παπαδόπουλος», με τίτλο «21+1 συγγραφείς γράφουν καλλιτέχνες εικονογραφούν για το 1821», η επανάσταση του 1821 δεν επηρέασε μόνο τους έλληνες αλλά και ανθρώπους σε άλλες ηπείρους. Έχουν οι μεγάλες πράξεις τόση δύναμη ώστε να εμπνεύσουν ανθρώπους μίλια μακριά και να αποτελέσουν παράδειγμα σε άλλους λαούς; Είναι κάτι που συνέβαινε αποκλειστικά στο παρελθόν, γαλλική και ελληνική επανάσταση ή συμβαίνει και στις μέρες μας;

Ελένη Σβορώνου: Ο αντίκτυπος μεγάλων γεγονότων πέραν των συνόρων όπου συνέβησαν είναι διαχρονικό φαινόμενο. Από τις πτώσεις μεγάλων αυτοκρατοριών ως την Πτώση του Τείχους του Βερολίνου και του Ανατολικού Μπλοκ, οι κοινωνίες αλλάζουν από μεγάλα γεγονότα (ή και αθέατα, από τάσεις, ρεύματα, αντιλήψεις) που συμβαίνουν κάπου μακριά. Αλλά τόσο κοντά.

Το περιβάλλον είναι η μεγαλύτερη απόδειξη. Η πανδημία επίσης.

Την αλληλογραφία Κοραή –Τζέφερσον δεν την ήξερα. Την έμαθα μιλώντας με φίλο μου ιστορικό. Τον Αλέξη Κιτροέφ. Δεν είμαι η μόνη που την αγνοούσα. Προκαλεί έκπληξη αυτή η επαφή του Κοραή με τον τότε  πρόεδρο των ΗΠΑ και βασικού συντάκτη της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ. Γιατί αγνοούμε το γεγονός; Γιατί μαθαίνουμε την Ιστορία του 1821 ως «δρώμενο με δυο πρωταγωνιστές, τους Έλληνες και τους Οθωμανούς». Αυτό το επεσήμανε άλλος ιστορικός, ο Brewer, και το βρήκα πολύ εύστοχο. Παραβλέπαμε τη διεθνή διάσταση της Επανάστασης. Αλλά τώρα αυτό έγινε τάση. Ο εορτασμός της Επετείου των 200 χρόνων είναι γεμάτος από συνέδρια και εκδόσεις που αναδεικνύουν τη διεθνή διάσταση της Επανάστασης.
Το ζητά η εποχή μας.           
 

ArtScript: Σικάγο 2020, άνθρωποι με διαφορετική κουλτούρα, χωρίς να έχουν ελληνική καταγωγή, αναγνωρίζουν τη παγκόσμια σπουδαιότητα της ελληνικής επανάστασης του 1821. Οι νεοέλληνες πως νιώθετε ότι αντιμετωπίζουν τις ηρωικές πράξεις των προγόνων τους  (1821, 1940 κ.ο.κ.); Στην περίπτωση της αδιαφορίας πόση ευθύνη φέρουν οι ίδιοι και πόση το εκπαιδευτικό σύστημα;
 

Ελένη Σβορώνου: Αναγνωρίζουμε και εκτιμάμε τις ηρωικές πράξεις των προγόνων μας. Οι Θερμοπύλες, το 1821, το έπος του ’40, ανήκουν στο ηρωικό συλλογικό μας φαντασιακό, νομίζω. Αλλά έχουμε αυτή τη γνωστή αμφιθυμική σχέση με το παρελθόν και το παρόν μας, με την ταυτότητά μας. Έχουμε το σύνδρομο του περιούσιου (λόγω του αρχαιοελληνικού παρελθόντος μας) λαού αλλά και αυτού που  δε θα γίνει ποτέ Ευρώπη, της ελληνικής ιδιαιτερότητας κλπ.

Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι ένας παράγοντας διαμόρφωσης μιας ισορροπημένης και ουσιαστικής σχέσης με το παρελθόν. Η δημόσια ιστορία είναι ένας άλλος. Δείτε τα αγάλματά και τα ηρώα στις πόλεις της Ελλάδας. Ποια ιστορία αφηγούνται; Πώς; Με τι αισθητική; Υπάρχουν τρεις προτομές των τραγικών ποιητών έξω από τον Εθνικό Κήπο. Στη Λεωφόρο Αμαλίας. Μου φαίνονται τόσο ξεκομμένοι, άσχετοι από το περιβάλλον όπου έχουν τοποθετηθεί, δεν προσφέρουν κάτι στον διαβάτη.

ArtScript: «Σε αυτούς όλοι εμείς οφείλουμε τα φώτα που αρχικώς μας οδήγησαν για να βγούμε από το γοτθικό σκοτάδι». Το 2021 με όλα αυτά που γίνονται γύρω μας, έχουμε βγει από το γοτθικό σκοτάδι θεωρείτε, ή κάποιοι προσπαθούν να μας επιστρέψουν σε αυτό και εμείς δεν κάνουμε και πολλά για να το αποφύγουμε;

Ελένη Σβορώνου: Τα σκοτάδια, γοτθικά, ασιατικά ή μεσογειακά (γιατί υπάρχουν και στη Μεσόγεια σκοτάδια και ας είναι ταυτισμένη με το φως) καραδοκούν πάντα και παντού. Ο άνθρωπος είναι φως και σκοτάδι. Αυτή είναι η φύση μας. Καμία κατάκτηση της ανθρωπότητας σε επίπεδο ιδεών και προόδου στον τρόπο συνύπαρξης των ανθρώπων μεταξύ τους (και με τη φύση) δεν είναι μη αναστρέψιμη. Δημοκρατίες μετατρέπονται σε ολοκληρωτικά καθεστώτα και Ανθρώπινα Δικαιώματα καταπατώνται διαρκώς. Από την άλλη όλες οι κατακτήσεις προόδου αφήνουν ένα αποτύπωμα στις κοινωνίες, ένα ίχνος μνήμης, που δίνει καρπούς κάποια στιγμή. Όπως γίνεται τώρα με το κίνημα καταδίκης της βίας κατά των γυναικών (παρά τις υπερβολές του). Έλκει την καταγωγή του από το φεμινιστικό κίνημα των προηγούμενων δεκαετιών. Το έλλειμμα όμως στον σεβασμό των δικαιωμάτων της γυναίκας συνέχισε να υπάρχει. Το νέο κίνημα έχει τις ρίζες του στις σουφραζέτες του 19^ου αιώνα. Ή τουλάχιστο τις προϋποθέτει.
 

ArtScript: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του πολίτη του κόσμου;  

Ελένη Σβορώνου: -Ικανότητα να σκέφτεται σφαιρικά, συστημικά, να αντιλαμβάνεται τις συνδέσεις ανάμεσα στα ζητήματα, ότι η λύση ενός προβλήματος μπορεί να προκαλεί άλλα προβλήματα σε άλλες κοινωνικές ομάδες και σε άλλους τομείς.
-Κριτική ικανότητα, έλεγχος της πληροφορίας, αξιολόγησή της. Πληροφόρηση από πολλές πηγές.
-Γνώση των εργαλείων που προσφέρει η δημοκρατία για ανάληψη δράσης σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό, παγκόσμιο επίπεδο και ικανότητα χρήσης τους.
-Περιέργεια για τον πολιτισμό του άλλου, ανοιχτό μυαλό.
-Ικανότητα να συλλαμβάνεις τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας, το κόστος της αέναης ανάπτυξης που μετριέται με το ΑΕΠ.
-Διαγενεακή δικαιοσύνη. Να μπορείς να σκέφτεσαι τον εαυτό σου ως μέρος της ανθρωπότητας που υπήρξε αλλά και θα υπάρξει. Έχουν δικαιώματα και αυτοί που δεν έχουν ακόμη γεννηθεί.

Διαβάστε επίσης:

Έφη Λαδά