Μαίρη Βανδώρου 

Η Μαίρη Βανδώρου, με αφορμή το παραμύθι της «Πετρούλες Στη Φακή», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κομνηνός και έχει διακριθεί στον 9^ο Διεθνή Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Παραμυθιού της UNESCO, απαντάει στις ερωτήσεις μας. Μας πληροφορεί πως εμπνεύστηκε την ιστορία του και τι σημαίνει παραμύθι για την ίδια, καθώς και για την εμπειρία της εικονογράφησης. Μας εξηγεί πόσο σημαντική είναι η έννοια της  φιλίας και της αισιοδοξίας για τα παιδία, ενώ δεν παραλείπει να μας μιλήσει για την ανταγωνιστικότητα του βιβλίου, απέναντι στις σύγχρονες ασχολίες των παιδιών.

ArtScript: Το νέο σας βιβλίο «Πετρούλες στη φακή», είναι ένα παραμύθι, από πού εμπνευστήκατε;

Μαίρη Βανδώρου: Το παραμύθι το εμπνεύστηκα από δυο πετρούλες που βρήκα στο πιάτο μου με τις φακές Εγκλουβής Λευκάδος, πριν από κάποια χρόνια. Οπότε εν μέρει τα δόντια που αντίκρισαν με τρόμο η Πετρούλα με τον Πετράκη, αναμεμειγμένες με τις φακές ήταν τα δικά μου. Και σταθήκαμε και οι δύο πλευρές τυχερές. Αφού ούτε εγώ έσπασα τα δόντια μου, ούτε κι αυτές κατέληξαν στη λεκάνη της τουαλέτας. Οπότε θα μπορούσε κάποιος να πει ότι οι Πετρούλες στη Φακή είναι ένα παραμύθι βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Αρχικά από τον τρόπο που το εμπνεύστηκα και κατά δεύτερον από τη διαδικασία της παραγωγής η οποία περιγράφεται στην αρχή του παραμυθιού.

ArtScript: Το προηγούμενο βιβλίο σας, «Συνοδός Κορυφής», ήταν ένα κοινωνικό μυθιστόρημα, προορισμένο για ενηλίκους. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στα δύο είδη;

Μαίρη Βανδώρου: Σε κάποιον γεννιέται μια ιδέα για να γράψει ένα κείμενο, η ίδια η αρχική ιδέα έχει αποφασίσει σε ποιο είδος ταιριάζει περισσότερο. Ο Συνοδός Κορυφής για παράδειγμα, για όσους το έχουν διαβάσει, δε θα μπορούσε να είναι ένα κείμενο που θα απευθυνόταν σε παιδιά, όπως και οι Πετρούλες στη Φακή δε θα μπορούσαν να είναι μια ιδέα που να είναι κάτι άλλο από παραμύθι. Η διαδικασία της γραφής είναι η ίδια στη βάση της. Εφόσον έχει αποφασιστεί ποιο είδος θα αντιπροσωπεύσει η εκάστοτε ιδέα, και εφόσον έχει βγάλει ρίζες ώστε να δώσει καρπούς στη φαντασία, ο συγγραφέας θα καθίσει και θα τη μεταφέρει στο χαρτί. Εκεί θα εξελιχθεί και θα αναπτυχθεί. Δε νομίζω ότι υπάρχουν βασικές διαφορές. Με τη σοβαρότητα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ένα κείμενο για ένα μυθιστόρημα ενηλίκων με την ίδια ίσως και παραπάνω πρέπει να αναπτυχθεί ένα κείμενο που αφορά νεαρούς αναγνώστες, ακόμα κι αν η έκταση ενός παραμυθιού, είναι αρκετά μικρότερη σε σχέση με ενός μυθιστορήματος.

ArtScript: Τι σημαίνει παραμύθι για εσάς; Σκοπεύετε να γράψετε κι άλλα παραμύθια;

Μαίρη Βανδώρου: Το παραμύθι περιλαμβάνει φανταστικούς χαρακτήρες, όχι κατά ανάγκη νεράιδες και μάγους, ή υπερήρωες. Αλλά χαρακτήρες που δεν θα τους συναντήσουμε έξω από το βιβλίο, ή τουλάχιστον όχι στη μορφή που υπάρχουν  μέσα στο παραμύθι. Βασικό για εμένα τουλάχιστον να περιλαμβάνει το στοιχείο του φανταστικού, βέβαια προσθήκες παραμυθιού δεν είναι λίγες οι φορές που έχω διαβάσει σε βιβλία ενηλίκων, οπότε έχει να κάνει και με τον τρόπο που έχει γραφτεί η ιστορία, ώστε να μπορέσει ο νεαρός αναγνώστης, διαβάζοντας να του μιλήσει η ιστορία, και γιατί όχι ως ένα βαθμό να ταυτιστεί με κάποιον ήρωα. Οι Πετρούλες στη φακή, πατάνε σε ένα ρεαλιστικό θέμα όπως στην παραγωγή της φακής, αλλά χάρη στην Πετρούλα και στον Πετράκη αποκτούν το μυθικό στοιχείο που απαιτεί ένα παραμύθι. Όσον αφορά την ερώτησή σας αν σκοπεύω να γράψω κι άλλα παραμύθια, έχω ήδη γράψει. Με το «Παραμύθι του Δάσους» να έχει αποσπάσει επίσης έπαινο στο διεθνή διαγωνισμό της Unesco. Για την ώρα πάντως, μιας και η ερώτησή σας αφορά το μέλλον, δεν έχω κάποια ιδέα για παραμύθι, αλλά όπως θα ξέρετε οι ιδέες χρειάζονται ελάχιστη ώρα να κατέβουν. Η εύρεση μιας πετρούλας και έπειτα μιας άλλης, γέννησαν το παραμύθι. Ποτέ δεν ξέρεις που μπορεί να σε περιμένει η επόμενη παραμυθένια έμπνευσή.        

ArtScript: Ζούμε σε έναν κόσμο αβέβαιο, και τα τελευταία αρκετά χρόνια και ζοφερό, με τα παιδιά στην ενηλικίωσή τους να εγκαταλείπουν τη χώρα. Είναι τα  παραμύθια μια διέξοδος για τα παιδιά;

Μαίρη Βανδώρου: Η μυθοπλασία είναι μια διέξοδος για όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτου ηλικίας. Όποιος καταφέρνει να βρίσκει λίγη ώρα ώστε να την αφιερώνει στο διάβασμα, και παρά την αντίθετη εντύπωση που μπορεί να έχουν όσοι δε διαβάζουν, ξεκουράζεται. Η μυθοπλασία δίνει διεξόδους, αλλά δεν μπορεί να λύσει άμεσα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα, πολλά από τα οποία έσκασαν τα τελευταία αρκετά χρόνια με την έναρξη της κρίσης στην Ελλάδα. Όμως έχει την ικανότητα να χαλαρώσει, να καλλιεργήσει την ενσυναίσθηση, και το σεβασμό προς το διαφορετικό στους αναγνώστες, ακόμα και να παραδειγματίσει η να υπογραμμίσει τα κακώς κείμενα. Το να σταματήσουν νέοι άνθρωποι να εγκαταλείπουν τη χώρα, είναι θέμα πολιτικής, κάτι στο οποίο έχουμε όλοι ευθύνη. Και οι πολιτικοί και το εκλογικό σώμα και ο καθένας με το πώς συμπεριφέρεται στην ζωή του ως μονάδα ή ως σύνολο. Η μυθοπλασία μπορεί να χτίσει έναν υπέροχο κόσμο, αλλά πρέπει να αναλογιστούμε και τι συμβαίνει έξω από τον κόσμο των βιβλίων.         

ArtScript: Εκτός από τη συγγραφή κάνατε και την εικονογράφηση στις «Πετρούλες στη φακή». Πείτε μας λίγα λόγια για την εμπειρία αυτή, πώς είναι να εικονογραφείς ο ίδιος την ιστορία που έγραψες;

Μαίρη Βανδώρου: Το να αναλάβω η ίδια την εικονογράφηση από τις Πετρούλες ήταν η πρώτη μου απόπειρα. Στην αρχή ξεκίνησα κάπως συνεσταλμένα και δειλά, μην ξέροντας το αποτέλεσμα της πρόκλησης που είχα υποβάλει στον εαυτό μου. Θεωρώ προσωπικά ότι το αποτέλεσμα με δικαίωσε. Βέβαια αυτό θα το κρίνουν και οι νεαροί αναγνώστες όταν το πιάσουν στα χέρια τους. Ήταν όμορφη εμπειρία, δημιουργική αν και διαφορετική από αυτή της συγγραφής. Το ότι εικονογράφησα δικό μου παραμύθι ήταν φυσικό επακόλουθο της συγγραφής, αν δεν ήταν οι Πετρούλες στη Φακή, δεν πιστεύω ότι θα είχα καταπιαστεί με την εικονογράφηση, παρά την ειδικότητά μου ως γραφίστα. 

ArtScript: Η Πετρούλα και ο Πετράκης είναι συνοδοιπόροι στην ιστορία. Πόσο σημαντική είναι η φιλία μεταξύ των παιδιών;

Μαίρη Βανδώρου: Φανταστείτε μόνο να έκανε το ταξίδι αυτό μέσα στο τσουβάλι με τις φακές, ο ένας από τους δύο ήρωες. Η Πετρούλα χωρίς τον Πετράκη ή ο Πετράκης χωρίς την Πετρούλα. Θα ήταν τόσο μοναχικό, ο ήρωας δε θα είχε με ποιον να μοιραστεί τις σκέψεις και τις ανησυχίες του, ή τις ελπίδες του. Το ίδιο συμβαίνει και με τη φιλία, ανεξάρτητα αν είναι ανάμεσα σε μικρά ή μεγάλα παιδιά (ενηλίκους). Η ζωή είναι ούτως ή άλλως ένα ταξίδι. Πως μπορείς να το κάνεις μόνος σου, χωρίς να έχεις ανθρώπους γύρω σου να σε καταλαβαίνουν και να μοιράζεστε τις ανησυχίες και τα όνειρά σας; Και είναι γεγονός ότι μεγαλώνεις και χάνεις ανθρώπους από δίπλα σου ή μπορεί και να αναθεωρείς για κάποιους, -τα μεγάλα παιδιά το γνωρίζουμε αυτό- αλλά πάντα υπάρχει κάποιος κοντά σου να σε καταλαβαίνει, να σε ενθαρρύνει, ακόμα και να κάνει καλοπροαίρετη κριτική στα σφάλματα σου. Σκεφτείτε το ταξίδι της Πετρούλας χωρίς τον Πετράκη (ή και αντίστροφα) και έπειτα σκεφτείτε το ταξίδι στη ζωή σας, χωρίς τους ανθρώπους που αγαπάτε.

ArtScript: Όσο λείπουν μακριά οι δυο πρωταγωνιστές αναπολούν τον τόπο τους. Γιατί θέλουν τόσο πολύ να επιστρέψουν σε αυτόν;

Μαίρη Βανδώρου: Αγαπάμε τον τόπο μας εμείς, όπως λέει χαρακτηριστικά η Πετρούλα σε μια μεγάλη πέτρα κάποια στιγμή μέσα στο παραμύθι. Είναι το μέρος που γνωρίζουν, που έχουν τις αναμνήσεις τους, που εκεί είναι οι φίλοι τους. Θα ακουστεί στερεότυπο, αλλά ο τόπος είναι οι ρίζες. Τώρα γιατί θέλουν να επιστρέψουν στον τόπο τους, θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε έναν από τους χιλιάδες έλληνες μετανάστες, και ειδικά της νέας γενιάς. Οι περισσότεροι από αυτούς πιστεύω ότι θα ήθελαν να γυρίσουν σε έναν τόπο, έστω κι αν ολοένα διώχνει περισσότερους νέους.

ArtScript: Παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα δυο αδέλφια, το βιβλίο έχει μια αισιοδοξία και οι πρωταγωνιστές τα βλέπουν ως μια περιπέτεια. Έγινε εσκεμμένα αυτό;

Μαίρη Βανδώρου: Πιθανόν επειδή το αντιμετώπισα κι εγώ σαν περιπέτεια. Πέρα από το ότι είναι παιδικό παραμύθι, οπότε έπρεπε να λειανθούν οι όποιες δυσκολίες και να γίνεται ευχάριστη η ανάγνωση. Άλλωστε για τις δυο μικρές πετρούλες είναι μια περιπέτεια. Πρώτη φορά φεύγουν από τον τόπο τους, τα πάντα αποτελούν  πρόκληση και η Πετρούλα με τον Πετράκη παρατηρούν προσεκτικά, τόσο την παραγωγή της φακής, αφού μέχρι τότε γνώριζαν μόνο τη διαδικασία που πραγματοποιούταν στο βουνό, όσο και όλα τα υπόλοιπα που θα τους συμβούν.   Ευχάριστα ή λιγότερο ευχάριστα.

ArtScript: Στις μέρες μας σε αντιδιαστολή με το παρελθόν, τα παιδιά έχουν πολλά ενδιαφέροντα, πέρα από τα κλασσικά, μουσική, σπορ, και σύγχρονα μέσα από τις ταμπλέτες και τους υπολογιστές, ηλεκτρονικά παιχνίδια, επικοινωνία με φίλους, αναζήτηση πληροφοριών, βιντεάκια στο διαδίκτυο κ.α.. Πόσο ικανό είναι ένα παραμύθι, μια παιδική ιστορία να τραβήξει τα παιδιά και τελικά να βγει νικητής;

Μαίρη Βανδώρου: Η αλήθεια είναι ότι χάρη στην τεχνολογία και στις απαιτήσεις της εποχής τα παιδία των ημερών μας έχουν πολλά ενδιαφέροντα. Όμως η μυθοπλασία και η λογοτεχνία υπάρχει αιώνες, και πάντα βρίσκει τρόπους να ανοίγει κανάλια επικοινωνίας και να φτάνει στον κατάλληλο αποδέκτη. Σας το λέω εγώ που δεν υπήρξα από τους πιο επιμελείς μαθητές στα σχολικά μου χρόνια, και όμως πάντα έβρισκα χρόνο για ένα βιβλίο, περισσότερο απ’ ότι για την τηλεόραση.

ArtScript: Το επόμενο βήμα της Μαίρης Βανδώρου ποιο θα είναι;

Μαίρη Βανδώρου: Θα χαρώ την κυκλοφορία από τις Πετρούλες στη Φακή, από τις εκδόσεις Κομνηνός, που λόγω και της εικονογράφησης αποτελεί διπλή ευχαρίστηση, κι έπειτα θα το σκεφτώ. Άλλωστε ‘‘παρασκηνιακά’’ πάντα κάνω κάτι.