Κυριακή Καζακίδου
Μας συστήθηκε με το βιβλίο «Στη ροή του ποταμού Έβρου», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Λυχνάρι». Το δεύτερο βιβλίο της με τίτλο «Ο Κρίκος» κυκλοφόρησε πρόσφατα, από τις ίδιες εκδόσεις, και με αφετηρία πάλι την ευρύτερη περιοχή της καταγωγής της είναι ένα μυθιστόρημα που αναφέρεται στην ξενιτιά και στους οικογενειακούς δεσμούς, πότε η οικογένεια στηρίζει και πότε αυτή πνίγει τα μέλη της; Με αφορμή το θέμα του «Κρίκου» είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε μια συζήτηση με τη συγγραφέα Κυριακή Καζακίδου και να μας μιλήσει για τον Έβρο, και πώς αυτός χρησιμοποιείται σαν τιμωρία και απειλή. Για την ξενιτιά, να μας συστήσει τους ήρωές της και φυσικά αναφερθήκαμε στο ακρογωνιαίο λίθο της ελληνικής κοινωνίας την οικογένεια.
ArtScript: Τόσο το πρώτο σας μυθιστόρημα «Στη ροή του ποταμού Έβρου», όσο και το δεύτερο «Ο κρίκος» έχουν ως αφετηρία τον Έβρο. Πόσο σημαντική είναι για εσάς η ιδιαίτερη πατρίδα σας; Αποτελεί πηγή έμπνευσης;
Κυριακή Καζακίδου: Καθώς περνούν τα χρόνια βλέπω πόσο συχνά έρχονται στο νου μου αφηγήσεις παππούδων και γιαγιάδων για τις δυσκολίες και τον αγώνα που έκαναν όταν ήρθαν από τα μέρη της Αδριανούπολης, να σταθούν, να δημιουργήσουν, να προκόψουν, να αφήσουν κάτι στις επόμενες γενιές. Και ήρθαν φορές που ένιωσα την ανάγκη να σκύψω το κεφάλι σ' όλους αυτούς που δεν το έβαλαν κάτω για να μπορούμε σήμερα να χαιρόμαστε τις ομορφιές του τόπου. Μόνο αυτός ο τόπος, ο Έβρος για χρόνια είχε ταυτιστεί σαν τόπος διάκρισης, απόμακρος, «κάτσε καλά, γιατί αλλιώς θα σε στείλω με μετάθεση στον Έβρο». Είναι φράση που την έχουμε ακούσει τόσες φορές, κάτι σαν τιμωρία δηλαδή. Σ' αυτό λοιπόν στέκομαι απέναντι και λέω πως αν αφουγκραστούμε τον κάθε τόπο, τους ανθρώπους του, θα δούμε ότι θα βγούμε πιο πλούσιοι μαθαίνοντας για τον πολιτισμό τους, για την προκοπή τους.
ArtScript: Γιατί γράψατε ένα βιβλίο για την ξενιτιά; Πιστεύετε πώς έχει ενδιαφέρον για τις νέες γενιές;
Κυριακή Καζακίδου: Μιλώ για το φευγιό. Ένα τέτοιο είναι και η μετανάστευση. Μετακινήσεις πληθυσμών γίνονταν πάντα και θα γίνονται. Και από τις μετακινήσεις προκύπτει ζύμωμα πολιτισμών. Το θέμα είναι κάτω από ποιες συνθήκες φεύγει κανείς, τι αφήνει πίσω του. Σήμερα ζώντας σ' ένα παγκόσμιο χωριό με το διαδίκτυο, η νέα γενιά έχει μεγαλύτερη ευχέρεια μετακινήσεων, συνομιλιών, επαφών. Αυτό βέβαια καθιστά και πιο εύκολη την απόφασή τους να φύγουν, η λέξη ξενιτιά έχει χάσει τη σημασία που είχε κάποτε για τις προηγούμενες γενιές.
ArtScript: Γιατί ο Κώστας παίρνει έναν διαφορετικό δρόμο από τα αδέλφια του;
Κυριακή Καζακίδου: Πόσες φορές έχουμε ακούσει να λένε «ίδια μάνα τα γέννησε, μα είναι τόσο διαφορετικά παιδιά». Είναι και ο τρόπος που επεξεργάζεται το κάθε παιδί αυτά που προσλαμβάνει στη ζωή του. Ο Κώστας δεν ήθελε τις δεσμεύσεις, ασφυκτιά με την καθημερινότητα, τις υποχρεώσεις, τα νιώθει σαν αλυσίδα να τον σφίγγουν. Το φευγιό γι' αυτόν είναι η ελευθερία του. Πολύ αργότερα θα νιώσει την ανάγκη των στηριγμάτων. Μήπως όμως και εμείς σχεδόν όλοι μας, δεν ξέρουμε οικογένειες που τα αδέλφια για χρόνια δεν μιλάνε μεταξύ τους, που για χρόνια ολόκληρα δεν βλέπονται για κληρονομικές διαφορές; Αλήθειες που τις προσπερνάμε;
ArtScript: Βλέπουμε ότι τον Δημήτρη τον βοηθάει να ξεπεράσει μια απώλεια, ένα ζωάκι, συγκεκριμένα η γάτα Σοννίτα. Πόσο σημαντικά είναι τα ζώα για τον άνθρωπο και πόσο τους δείχνει τον σεβασμό που αξίζουν;
Κυριακή Καζακίδου: Διαβάζοντας αυτή την ερώτηση διέκρινα μια ευαισθησία. Ναι, τα ζώα μπορούν να σταθούν φίλοι μας, στηρίγματά μας, παρηγοριά μας. Στην προκειμένη περίπτωση αποτελεί η Σοννίτα μια παρηγοριά για τον Δημήτρη, άπλωσε μια αγκαλιά γι' αυτήν. Πήρε και έδωσε ζεστασιά. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια πιστεύω ότι γίναμε πιο ευαίσθητοι με τα ζώα, τα σεβόμαστε. Άλλωστε τι θέλουν; Αγάπη και ζεστασιά αποζητούν και αυτά. Και είναι σημαντικό ότι η κακοποίησή τους δεν περνάει πια απαρατήρητη, στηλιτεύεται, γνωστοποιείται.
ArtScript: Τελικά είμαστε όλοι ένας κρίκος;
Κυριακή Καζακίδου: Κρίκο μπορεί να αποτελεί η ιστορία μας, κρίκο μπορεί να αποτελεί ο πολιτισμός μας, κρίκος μπορεί να είναι η φιλία. Είναι όλα εκείνα τα στηρίγματα ζωής που τα χρειαζόμαστε όλοι. Στο χέρι μας είναι να μάθουμε να τα διακρίνουμε και να τα σεβόμαστε.
ArtScript: Στο βιβλίο σας βλέπουμε τους κρίκους της οικογένειας Καλίδη ενωμένους. Όμως πολλές φορές η οικογένεια είναι και ένας καταπιεστικός μηχανισμός, που δεν αφήνει τα μέλη της να προχωρήσουν, μήπως σε κάποιες περιπτώσεις οι κρίκοι καλύτερα να μένουν ασύνδετοι;
Κυριακή Καζακίδου: Σωστή επισήμανση. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα η λέξη οικογένεια νομίζω έχει φορτωθεί πολλά. Γνωρίζω τις απόψεις που λένε ότι ευτυχώς που υπάρχει ακόμα η οικογένεια δεμένη και σώζει καταστάσεις. Γνωρίζω όμως ότι και η οικογένεια μπορεί να αποτελέσει θηλιά και όχι μόνο για τα παιδιά μα και τους ίδιους τους γονείς. Είναι τόσο προστατευτική που δεν αφήνει τα ‘παιδιά’ να μεγαλώσουν, να γίνουν ανεξάρτητα. Γνωρίζω επίσης και τα επιχειρήματα ανθρώπων που λένε ότι ζορίστηκαν μόνοι τους, αλλά πρόκοψαν, στάθηκαν στα πόδια τους, γιατί ακριβώς όπως ισχυρίζονται ξέφυγαν από την ‘προστασία’ της οικογένειας. Έτσι άλλο πράγμα το στήριγμα και η αγκαλιά, και άλλο το σφιχταγκάλιασμα που σε πνίγει.
ArtScript: Ποιον από τους ήρωές σας ξεχωρίζετε και γιατί;
Κυριακή Καζακίδου: Τους παρατηρώ, τους αφουγκράζομαι, τους αγαπώ. Ήρθαν στιγμές που η γιαγιά, η κάθε γιαγιά στο βιβλίο με συγκίνησε. Ήρθαν στιγμές που ο Χανς, ένας ήρωας, πνευματικό στήριγμα της Ανθούλας με ακούμπησε με την ανιδιοτέλειά του. Ήρθαν στιγμές που η Σοννίτα και η Τζίλντα οι γάτες με έκαναν να χαμογελάσω γλυκά. Η μάνα η Γιαννούλα ωστόσο με τάραξε. Μαθαίνει από τα παιδιά της και μόνο στο τέλος βλέπει ότι και τα παιδιά της έμαθαν από αυτούς, από τη στάση ζωής τους, από τη δύναμη της ψυχής τους. Το ίδιο και ο αγώνας των παιδιών να προχωρήσουν, να ξεφύγουν, να ελπίζουν, μου θυμίζουν έντονα το μέλλον.
ArtScript: Αν η οικογένεια Καλίδη έμενε στην Ελλάδα, ποια πιστεύετε ότι θα ήταν η ιστορία της; Τελικά είχε την επιλογή να το κάνει;
Κυριακή Καζακίδου: Αυτή η ερώτηση με απασχόλησε για χρόνια ακούγοντας τους μετανάστες στη Γερμανία σαν μιλούσαν για τις δυσκολίες τους. Και πάντα κατέληγαν «μα και στον τόπο μας» - και δεν το έλεγαν μόνο Έλληνες, αλλά και Ιταλοί, Ισπανοί, Γιουγκοσλάβοι, Τούρκοι– «δεν είχαμε στον ήλιο μοίρα, τώρα τουλάχιστον δεν πεινάνε τα παιδιά μας». Είναι αυτό ένα δίλημμα. Μόνο που το δίλημμα αυτό δεν θα έπρεπε να απασχολεί μόνο τους ίδιους αλλά τι έκανε και η χώρα τους για αυτούς.
ArtScript: Πώς βλέπετε που σήμερα η χώρα μας, κι εδώ και μια δεκαετία, έστω και με διαφορετική μορφή στέλνει πάλι τους νέους της μετανάστες; -Και ας μην γελιόμαστε δεν υπάρχει μόνο το brain drain, υπάρχουν αρκετοί νέοι που έφυγαν για να εργαστούν και πάλι στη Γερμανία και αλλού σε εστιατόρια και χειρονακτικές εργασίες-.
Κυριακή Καζακίδου: Μου λένε κάποιοι γνωστοί και φίλοι που ζουν σε χώρες της Ευρώπης και δουλεύουν εκεί, ότι υπάρχουν πόλεις που ακούς τόσο συχνά ελληνικά και άλλες γλώσσες, που θυμίζουν άλλες εποχές. Πώς όμως και ποιος μπορεί να το κατακρίνει; Ίσως εδώ σκέφτομαι να είναι πιο απαραίτητο να σκεφτούμε και πάλι τους κρίκους, εκείνα τα στηρίγματα που θα κάνουν τις νέες γενιές να δουν το αύριο με άλλη ματιά, πιο αισιόδοξο, πιο ελπιδοφόρο.
ArtScript: Γράφετε κάτι καινούργιο αυτή τη στιγμή, κι αν ναι, θα θέλατε να το μοιραστείτε μαζί μας;
Κυριακή Καζακίδου: Το έχω πει στις παρουσιάσεις που κάνω για τον ‘κρίκο’ και θα ήθελα να το επαναλάβω. Το δεύτερο αυτό βιβλίο το οφείλω στην στήριξη που μου έδωσαν τα υπέροχα σχόλια και οι κριτικές που δέχθηκε το πρώτο μου βιβλίο ‘στην ροή του ποταμού Έβρου’. Η ενθάρρυνσή τους με οδήγησε να προχωρήσω, να καταπιαστώ και με το δεύτερο. Αυτόν τον καιρό διαβάζω, ψάχνω. Στηρίζομαι για τα βιβλία μου κυρίως σε έρευνα, βιβλιογραφία, αφηγήσεις, εμπειρίες. Οπότε είναι νωρίς ακόμη να ξέρω τι θα ακολουθήσει. Νιώθω όμως την ανάγκη να πω και σε εσάς ένα μεγάλο ευχαριστώ που το διαβάσατε, το εκτιμώ, όπως και την ευκαιρία που μου δίνετε να εκφράσω τις απόψεις μου. Σας είμαι ευγνώμων.
Διαβάστε επίσης:
