ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΑΔΑΚΗΣ
Είναι μόλις 27 ετών και έχει γράψει ήδη δύο βιβλία, ή μάλλον για να ακριβολογούμε έχει εκδώσει δύο βιβλία! Η πρώτη του νουβέλα με τίτλο «Τα ίχνη της καταχνιάς» βραβεύτηκε από την Πανελλήνια ένωση λογοτεχνών και απέσπασε πολλές ενθαρρυντικές κριτικές. Το δεύτερο βιβλίο του «Η απομόνωση» κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πηγή, και μιλάει για έναν τύπο, έναν πολίτη μιας δημοκρατικής χώρας που απολαμβάνει τα οφέλη της ‘‘δημοκρατίας’’ και τα αγαθά της μέχρι που απαγορευμένες σκέψεις γεννιούνται στο μυαλό του που θα τον σπρώξουν σε έναν φαύλο κύκλο. «Η απομόνωση» αν κάποιος έπαιρνε μια παλέτα με χρώματα και την εικονογραφούσε θα προτιμούσε σκούρες αποχρώσεις, προσωπικά αυτό το θεωρώ κάθε άλλο παρά απογοητευτικό για έναν νέο άνθρωπο, γιατί αυτό δείχνει ότι σκέφτεται μόνος του, προβληματίζεται και οργίζεται κι αυτό είναι καλό γιατί μας δίνει μια άλλη εικόνα για τους νέους από εκείνη που αραχτοί στην τηλεόραση ή στο ιντερνέτ σκοτώνουν τον χρόνο τους. Κάθε άλλο από αισιόδοξο όμως είναι για την κοινωνία που αναγκάζει τους νέους ανθρώπους να προβληματίζονται για να έχουν μια εικόνα ζοφερή τόσο για τη ζωή όσο και για το μέλλον. Είναι μια συνέντευξη που αξίζει να διαβάσετε και να προβληματιστείτε μαζί με τον συγγραφέα ακόμα κι αν είναι να διαφωνήσετε. Και αν νιώθετε την ανάγκη να διαβάσετε κάτι διαφορετικό από τα συνήθη, ο Λαδάκης έχει να προτείνει μέσω της γραφής του κάτι διαφορετικό.
ArtScript: Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς, ένα σύντομο βιογραφικό.
Ιωάννης Λαδάκης: Μάλλον δεν έχω πολλά πράγματα να πω για μένα, γεννήθηκα το 1992 στην Πτολεμαΐδα, αποφοίτησα από τη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Α.Π.Θ. και σήμερα απασχολούμαι στο εργαστήριο Ιατρικής Πληροφορικής επίσης του Αριστοτελείου πανεπιστημίου.
ArtScript: Ποια τα κεντρίσματά σας στο χώρο της λογοτεχνίας και ποιοι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;
Ιωάννης Λαδάκης: Βασικό μου κέντρισμα είναι η ίδια η πραγματικότητα, όλα όσα παρατηρώ γύρω μου και μου προκαλούν έκπληξη, εντύπωση ή/και οργή. Αυτό το μείγμα σε συνδυασμό με την ενασχόληση μου με τη λογοτεχνία ως αναγνώστης μάλλον οδήγησαν στο να αναπτυχθεί η ανάγκη γι’ αυτή τη μορφή έκφρασης ή εκδήλωσης των σκέψεων μου. Όσον αφορά τους αγαπημένους μου συγγραφείς, οι πρώτοι που μου έρχονται στο μυαλό είναι ο Κάφκα και ο Γκόμπροβιτς, χωρίς ωστόσο να μπορώ ξεκάθαρα να περιορίσω ένα σύνολο συγγραφέων που να θεωρώ αποκλειστικά αγαπημένους. Μου αρέσουν οι ανεπιτήδευτα ιδιαίτεροι.
ArtScript: Πως ορίζετε το λογοτεχνικό είδος του μυθιστορήματός σας, «Απομόνωση»; Πιστεύετε ότι το συγκεκριμένο είδος έχει ανταπόκριση στο ελληνικό κοινό;
Ιωάννης Λαδάκης: Θα ήθελα να εντάξω το κείμενο μου στην κατηγορία του φιλοσοφικού μυθιστορήματος, αλλά συγκεντρώνει πολλά και σαφή χαρακτηριστικά δυστοπίας. Οπότε θα το χαρακτήριζα μία δυστοπία με διάχυτους, σχεδόν ανεξέλεγκτους φιλοσοφικούς προβληματισμούς επί του παρόντος. Αν θέλω να είμαι εντελώς ρεαλιστής, δεν πιστεύω ότι υπάρχει αναγνωστικό κοινό στο δυτικό (κι όχι μόνο) κόσμο που να θέλει να διαβάζει κάτι παραπάνω από άρλεκιν, κραυγές διαφόρων μορφών και θεωρητικά ακίνδυνους (λόγω χρονικής απόστασης από την εποχή μας), πλην σπουδαίους, συγγραφείς. Ο χώρος για νέους συγγραφείς συρρικνώνεται επικίνδυνα σε έναν ούτως ή άλλως δύσκολο χώρο με δυστυχές θύμα τον ίδιο τον συγχρονικό στοχασμό.
ArtScript: Γράφετε στην εισαγωγή του βιβλίου σας «Απομόνωση»: «Ο έλεγχος μπορεί να γίνει οδηγός στα χρόνια της διάχυτης ιδέας περί ελευθερίας. Τότε, όταν η ελευθερία καταντά δεδομένη, γίνεται ταυτόχρονα ο μεγαλύτερος εχθρός της ουσιώδης έννοιας της». Ποια είναι η αντίληψη του πολίτη για την ελευθερία; Του αρκεί η λέξη χωρίς την ουσία της; Πως αντιλαμβάνεται ο Γιάννης Λαδάκης την ελευθερία;
Η ελευθερία είναι ούτως ή άλλως μια πολύ ανοιχτή έννοια, ίσως και επιτηδευμένα ανοιχτή. Εγώ θεωρώ ότι η ελευθερία οριακά ταυτίζεται με την συνύπαρξη, δηλαδή μια έννοια περισσότερο σεβασμού προς τον εαυτό σου και το κοινωνικό σου περιβάλλον η οποία δημιουργεί δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις, άρα κατά μία έννοια θεωρώ ότι η μόνη πρακτική προέκταση αυτής της έννοιας είναι η πολιτική ελευθερία. Οποιαδήποτε διάχυτη έννοια νομίζω ότι δημιουργεί εντυπώσεις στατικότητας. Η αστική δημοκρατία φροντίζει να καλλιεργεί τέτοιες εντυπώσεις, ακόμα και με την ίδια την θεμελίωση της (ο όρος δημοκρατία είναι οριακά αστείος, ειρωνικός). Επομένως, η εντύπωση που μπορεί να έχει ο μέσος πολίτης για την ελευθερία δεν γίνεται να είναι πολύ διαφορετική από αυτήν που τον περιβάλλει, ένα ανούσιο ανέμισμα.
ArtScript: «Το μυαλό σου έπρεπε να μείνει διαυγές» το νόημα της λέξης διαύγεια συμπίπτει για αυτούς που έχουν την εξουσία με αυτό που εννοούν οι απλοί πολίτες ή είναι μια λέξη που την ερμηνεύουν διαφορετικά οι μεν από τους δε;
Ιωάννης Λαδάκης: Υπέροχη ερώτηση. Σαφώς η έννοια της διαύγειας, όπως σχεδόν κάθε έννοια, αντιμετωπίζεται διαφορετικά από την άρχουσα τάξη και διαφορετικά από τους υπηκόους της. Ο πολίτης οφείλει να αντιμετωπίζει με διαύγεια τις ροές γεγονότων και πληροφοριών που διαμορφώνουν το περιβάλλον του, αλλά και την αντίληψη του επ’ αυτού, και η άρχουσα τάξη οφείλει (;) να διαχειρίζεται ψύχραιμα τους διαύλους πληροφοριών και γεγονότων που επιτρέπει να είναι ανοιχτοί προς τους υπηκόους τους. Και αναφέρομαι φυσικά στην πραγματική κι όχι στην ιδεατή κατάσταση του οποιουδήποτε συστήματος.
ArtScript: Είναι το πολιτικό – οικονομικό σύστημα αυτό που ευθύνεται για την ανελευθερία ενός κράτους, ή μήπως αργά ή γρήγορα η κάθε εξουσία ανεξαρτήτου συστήματος θα οδηγήσει τους πολίτες σε μια εικονική, περισσότερο ελευθερία παρά ουσιαστική; Και αν ναι με ποιο τρόπο θα το καταφέρουν αυτό οι αστικές δημοκρατίες;
Ιωάννης Λαδάκης: Ο μεταπολεμικός κόσμος είχε μια τεράστια, πραγματικά απίθανη ευκαιρία να κερδίσει την ελευθερία του, φυσικά λόγω του αδιανόητου κόστους του σε ανθρώπινες ψυχές και των θηριωδιών που έλαβαν χώρα. Υπήρξε το πρώτο σημείο πραγματικής εγκαθίδρυσης της αστικής δημοκρατίας. Το δεύτερο και επίσης καθοριστικό σημείο ήταν η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, επομένως το τέλος του Ψυχρού Πολέμου που είχε φθείρει την αστική δημοκρατία, αλλά συνέβαλλε και στην αναγνώριση τυπικών δικαιωμάτων των μαζών, μόνο και μόνο λόγω του ιδεολογικού – συστημικού ανταγωνισμού. Δυστυχώς, έχουμε φτάσει σε ένα σημείο στο οποίο η αστική δημοκρατία, καθαρό καπιταλιστικό αντικείμενο, αρχίζει να σκοντάφτει αισθητά στις αντιφάσεις της (με αντίστοιχη συνέπεια τόσο στους συστηματικά απομυθοποιημένους κοινωνικούς αγώνες και στην ίδια την εμπράγματη ελευθερία), με αποτέλεσμα να βρισκόμαστε σε μια περίοδο που συγκρίνεται επικίνδυνα εύκολα με την περίοδο του Μεσοπολέμου. Δεν νομίζω ότι η σημερινή μορφή της αστικής δημοκρατίας διαθέτει τα εργαλεία να αντιπαρέλθει των αντιφάσεων της, αν δεν τις αναγνωρίσει ως τα πραγματικά σημεία οπισθοδρόμησης της. Το πρώτο σκέλος της ερώτησης είναι πολύ δύσκολο. Τείνω να πειστώ ότι κάθε σύστημα οδηγείται σε περιόδους αντιφάσεων και τελμάτων, στις οποίες αναγκαστικά πρέπει να έχει αναπτύξει τη διορατική δυνατότητα να αναγνωρίζει τη δυναμικότητα της γεγονικής αλληλουχίας και της δυναμικής αναπροσαρμογής σ’ αυτήν. Διαφορετικά, επέρχονται καταρρεύσεις, δηλαδή το άκρο που ταυτίζεται με τις αναγεννήσεις/επανεκκινήσεις ενός συστήματος.
ArtScript: Παρά την αρχική αθώα παρουσίαση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθώς και των ηλεκτρονικών ταχυδρομείων, πλέον γνωρίζουμε ότι με κάποιο τρόπο όλα αυτά παρακολουθούνται, μάλιστα πολλοί εργοδότες, αναζητούν τους υποψήφιους εργαζομένους τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ώστε να αποκτήσουν μια ιδέα για τις κοινωνικές ακόμα και πολιτικές τους απόψεις. Παρά ταύτα όλο και περισσότεροι ανοίγουν λογαριασμούς σε διάφορα μέσα. Τι είναι αυτό που προτρέπει τους πολίτες, παρά τους κινδύνους να εκθέτουν τον εαυτό τους και πολλές φορές να γίνονται απρόσεχτοι με αποτέλεσμα συχνά να πέφτουν θύματα επιτήδειων;
Ιωάννης Λαδάκης: Νομίζω ότι στην πραγματικότητα ο μέσος άνθρωπος δεν αντιλαμβάνεται την έκταση της έκθεσης του στο διαδίκτυο. Η άγνοια του είναι η μεγαλύτερη δύναμη των όποιων επιτήδειων, είτε πρόκειται για εξουσιαστές είτε για μαρκετίστες. Το γεγονός της εθελούσιας διαμοίρασης της προσωπικής πληροφορίας σχετίζεται μάλλον με φαινόμενα αντιγραφής (αφομοίωσης των τρόπων συμπεριφοράς του προτυπικού και μη περιβάλλοντος) και με τη γενικευμένη ανασφάλεια που περιβάλλει την κοινωνία μας, ισχυρούς και συχνά ανυπέρβλητους παράγοντες παραχώρησης στοιχείων της ύπαρξης/παρουσίας μας, ανεξάρτητα από την εποχή και τα μέσα.
ArtScript: Στο βιβλίο σας είναι διάχυτη η άποψη ότι ο πολίτης είναι ανίσχυρος απέναντι στους μηχανισμούς του κράτους! Πιστεύετε ότι αυτό συμβαίνει και στη ζωή έξω από το βιβλίο σας; Πως μπορεί να αντισταθεί ο πολίτης είτε ως μονάδα, είτε ως σύνολο απέναντι στο κράτος;
Ιωάννης Λαδάκης: Το βιβλίο είναι μια συμβολική αναπαράσταση του σύγχρονου κόσμου. Επομένως, ναι, συμβαίνει και στον έξω κόσμο, νομίζω δεν εκπλησσόμαστε και πολύ! Έχω την εντύπωση ότι υπάρχει μια μακροσκοπικά ντετερμινιστική ακολουθία δράσεων που οδηγούν στην ουσιαστική αντίδραση (κι όχι σε μια άναρθρη κραυγή). Αυτές οι δράσεις μπορούν να περιγραφούν από δύο μόνο σημεία: την ατομική συνειδησιακή επαγρύπνηση (η οποία σαφώς είναι δυναμική και αναδραστική) και τον ακόλουθο σχηματισμό συνειδησιακά ενεργών συλλογικοτήτων με πραγματικές δυνατότητες αντίδρασης σε όποια σχήματα καταναγκασμού. Ωστόσο, η συνειδησιακή επανεκκίνηση είναι από μόνη της μία πολύ ανοιχτή έννοια με πολλά περιθώρια για παρερμηνείες και αντιφάσεις, ίσως και λόγω της εγγενούς της δυναμικότητας που συχνά είναι δύσπεπτη στον καθένα από εμάς. Έτσι, μέσω μιας γιγαντιαίων διαστάσεων συγκρουσιακής (και αναδραστικής) κίνησης, οδηγούμαστε σε συγκεκριμένες, απτές επιτυχίες του κοινωνικού σώματος που αναγκαστικά δημιουργούν κενά. Σήμερα βρισκόμαστε σε μια φάση που οι όποιες επιτυχίες αρχίζουν να αποδομούνται, να απομυθοποιούνται και να αναιρούνται από το εξουσιαστικό πλέγμα, δίχως ίχνος συνειδησιακής αντίδρασης από το κοινωνικό σώμα.
ArtScript: «Το παν είναι να θρέψεις το μίσος» καταλήγει ο κύριος Χ, ενώ παίζει παιχνίδια στην πλατφόρμα της διασκέδασης και σκοτώνει εχθρούς του κράτους. Για να θρέψει το μίσος δε χρειάζεται να βρει πρόσφορο έδαφος στην ψυχή των πολιτών του; Ποιοι παράγοντες είναι αυτοί που θα κάνουν πρόσφορο το έδαφος, απέναντι στους ‘‘άλλους’’ είτε αυτοί είναι μετανάστες είτε κάποια άλλη κατηγορία που θα θεωρηθούν εχθροί του κράτους;
Ιωάννης Λαδάκης: Το έδαφος είναι ούτως ή άλλως πρόσφορο στην εύπλαστη μικροαστική ψυχή της σύγχρονης κοινωνίας. Ο μικροαστός, κεντρικό στοιχείο σύστασης του κοινωνικού σώματος, εξ ορισμού υποφέρει από τις συνεχείς ανασφάλειες που του δημιουργεί το έντονα συγκρουσιακό περιβάλλον του, επομένως στην κατάπτυστη συχνά εκδήλωση μίσους ενάντια κάθε μορφής εχθρού (ο εχθρός είναι μια ολόκληρη πολιτική έννοια που εφαρμόζεται συστηματικά στον σύγχρονο κόσμο από τα πρώτα βηματάκια της αστικής δημοκρατίας ως αναπόσπαστο μέρος της) εντοπίζεται μία δίοδος εκτόνωσης, δηλώνοντας με τον πιο σαφή και αδιάψευστο τρόπο την πραγματικότητα της πολιτισμικής και συμβολικής/εννοιακής κατάστασης της ασθενούς, υπερβολικά μέτριας κοινωνίας μας. Είναι τέτοιες καταστάσεις παραλογισμού που στο όνομα διαφόρων αρχών και αξιών καταλύεται κάθε ανθρώπινη αρχή και αξία, οι οποίες νομίζω ότι μου δημιούργησαν αρχικά και την ανάγκη να γράψω, να εκφραστώ και να ξεράσω πίσω στον κόσμο την απίστευτη ανεπάρκεια του. Η μορφή του εχθρού φυσικά δεν είναι ποτέ στατική, κινείται σε ένα εύρος από ομοφυλόφιλους, αλλόθρησκους ή ανθρώπους διαφορετικής φυλής μέχρι Αρειανούς, μασώνους (δηλαδή κακούς καπιταλιστές στην εδραιωμένη συστημική συνείδηση της μάζας), λαθροεισβολείς (!!!!) ή και διαβολάκια της κολάσεως. Η ανθρώπινη βλακεία έχει τέτοια έκταση που μπορεί μάλιστα να συνδυάσει πολλά από τα παραπάνω. Είναι αξιοθαύμαστη.
ArtScript: «Αλλά σκέψη σημαίνει ανησυχία, συνεπώς αστάθεια». Πόσο ελεύθερος είναι ο σκεπτόμενος άνθρωπος; Η σκέψη έχει την ικανότητα να κάνει ευτυχισμένο ή δυστυχισμένο κάποιον;
Ιωάννης Λαδάκης: Ο σκεπτόμενος άνθρωπος δεν θα είχε λόγο να είναι δυστυχισμένος, αν δεν παρατηρούσε τόσο έντονες αντιφάσεις στο περιβάλλον του. Η δυστυχία της σκέψης ή της δυνατότητας εντοπιστικής αντίληψης είναι ότι δεν μπορείς να στρέψεις το βλέμμα μακριά από την ανεπάρκεια, είτε τη δική σου είτε της κοινωνίας.
ArtScript: «Ήταν κάτι πέρα από τις δυνάμεις του, ίσως γιατί ήταν κάτι που σχεδόν του θύμιζε… πραγματικότητα!» Γιατί προτιμάει μεγάλο μέρος του πληθυσμού κάτι που θυμίζει πραγματικότητα από την ίδια την πραγματικότητα;
Ιωάννης Λαδάκης: Η πραγματικότητα είναι τρομακτική, δημιουργεί ανασφάλειες (η κοινωνία του μικροαστού που προαναφέραμε). Ο εικονικός κόσμος είναι διπλά ασφαλής: και (ψευδο)αισθάνεσαι ότι συμμετέχεις στο κοινωνικό γίγνεσθαι και σου δίνεται η εντύπωση ενός ελεγχόμενου από εσένα τον ίδιο περιβάλλοντος. Η πραγματικότητα ακόμα και για τον εικονικό κόσμο είναι αρκετά διαφορετική. Άλλωστε, μέσα από τα φίλτρα εντυπώσεων και ψευδαίσθησης του καθένα, ακόμα και η πραγματικότητα απλά θυμίζει πραγματικότητα, προσαρμοσμένη σε προσίδιες αλήθειες.
ArtScript: Είστε απόφοιτος του τμήματος ηλεκτρολόγων μηχανικών του ΑΠΘ. Ποια είναι η γνώμη σας για το νέο νομοσχέδιο όπου τα πτυχία των ιδιωτικών κολλεγίων γίνονται ισότιμα με εκείνα των ΑΕΙ;
Ιωάννης Λαδάκης: Ακόμα μια κίνηση υποβάθμισης της δημόσιας εκπαίδευσης, η οποία παραπαίει εδώ και χρόνια. Το πτυχίο είναι ένα χαρτί, στον ακραία ανταγωνιστικό κόσμο που ζούμε, ειδικά στην Ελλάδα, είναι απλά ένα τυπικό προσόν στο κυνήγι του αμερικάνικου ονείρου. Το ανησυχητικό είναι το πώς σταδιακά οδηγούμαστε στην εξισορρόπηση ιδιωτικής και δημόσιας εκπαίδευσης, δίνοντας επιπλέον κίνητρα για επιλογή της πρώτης και αγνοώντας τις ζωτικές ανάγκες της δεύτερης. Πώς η παιδεία από αναγκαίο αγαθό για την ισορροπία ενός δημοκρατικού κόσμου θα καταλήξει να είναι ακόμα ένα προϊόν, ακόμα πιο επικερδές απ’ όσο είναι σήμερα; Μήπως τελικά η δημοκρατία, η ελευθερία και όποια άλλη έννοια για την οποία είμαστε πεπεισμένοι είναι επιφάσεις νάρκωσης για τις κοινές, πολύ τυπικές και βολικές ανασφάλειες και ανησυχίες μας;
Διαβάστε επίσης:
