ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ 

Ο συγγραφέας Γιάννης Καλπούζος έχει γράψει εφτά μυθιστορήματα, το τελευταίο του με τίτλο «Σέρρα, Η Ψυχή του Πόντου» κυκλοφόρησε την άνοιξη του 2016 από τις εκδόσεις Ψυχογιός, με την πρώτη έκδοση να φτάνει στα 50.000 αντίτυπα, κάτι που δε συνηθίζεται στα χρόνια της οικονομικής κρίσης παρά μόνο για ελάχιστους συγγραφείς. Έχει βραβευτεί για το δεύτερο μυθιστόρημα του «Ιμαρέτ, στη σκιά του ρολογιού» με το Βραβείο Αναγνωστών το έτος 2009, ενώ έχει κυκλοφορήσει συλλογές με ποιήματα και διηγήματα του. Έχει γράψει στίχους σε κάποια γνωστά και αγαπημένα τραγούδια που λίγο πολύ όλοι τα έχουμε σιγοτραγουδήσει. Στη δεύτερη συνέντευξη που παραχωρεί στο ArtScript Blog, απαντάει στις ερωτήσεις μας για το πιο πρόσφατο βιβλίο του αλλά και για το σύνολο του λογοτεχνικού του έργου, καθώς μας δίνει μια γεύση από το βιβλίο που έχει ξεκινήσει να γράφει.     

ArtScript: Το μυθιστόρημα σας «Ιμαρέτ, στην σκιά του ρολογιού», είχε κερδίσει το Βραβείο Αναγνωστών 2009, πως είναι για έναν συγγραφέα, να κερδίζει ένα βραβείο και μάλιστα απευθείας από το κοινό; Είναι κάτι το οποίο δίνει το έναυσμα στον συγγραφέα να συνεχίσει να γράφει; Τον υποχρεώνει να κρατήσει τον πήχη ψηλά ή να μείνει πιστός στο είδος που ξεχώρισε;

Γιάννης Καλπούζος: Σε μένα λειτούργησε ως δημιουργική πρόκληση και πρόσκληση. Να εργαστώ ακόμη πιο σκληρά και με περισσότερο ενθουσιασμό. Όμως θα συνέχιζα να γράφω και να υπηρετώ το λογοτεχνικό μου όραμα ανεξάρτητα από το βραβείο.

ArtScript: Εκτός από μυθιστορήματα, γράφετε και ποίηση καθώς επίσης στίχοι σας έχουν γίνει τραγούδια «Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου», «Εχθρός ο Πόνος», «Δέκα μάγισσες». Τι διαφορές υφίστανται από το ένα είδος στο άλλο, (μυθιστόρημα- ποίηση). Πως είναι για το στιχουργό να έχουν απήχηση  τα τραγούδια του στον κόσμο;

Γιάννης Καλπούζος:  Όλα είναι λόγος. Ωστόσο διαφέρουν τα μονοπάτια της γραφής. Η ποίηση  θέλει σταθερό και κύριο συνοδοιπόρο το κατακλυσμιαίο συναίσθημα, ενώ τη λογική να έπεται με διαφορά στήθους. Το μυθιστόρημα έχει ανάγκη τη φαντασία, τη λογική, να κάνεις πολλαπλές συνδυαστικές σκέψεις και την ικανότητα να διατηρείς την ατμόσφαιρα του κειμένου σου και συνάμα την αντίστοιχη εσωτερική σου αρμονία για μεγάλο χρονικό διάστημα, παρά τις έξωθεν επιδράσεις. Συνάμα,να ξεπηδά σποραδικά το συναίσθημα με τη μορφή έκρηξης. Διαφέρει και ο τρόπος που ζυμώνεται η γλώσσα, καθώς η ποίηση αναμετράται με τον αφαιρετικό συμπυκνωμένο λόγο. Απεναντίας στο μυθιστόρημα η γλώσσα απλώνεται, γίνεται επεξηγηματική και περιγραφική, χρησιμοποιεί την τεχνική στους διαλόγους και τόσα άλλα.  Όσο για την αποδοχή των τραγουδιών απ’ τον κόσμο μού γεννά όμορφα συναισθήματα και την αίσθηση της επικοινωνίας, όπως άλλωστε συμβαίνει και με τα βιβλία.

ArtScript:  Τα περισσότερα βιβλία σας, με εξαίρεση το «Σαός, Παντομίμα φαντασμάτων» το οποίο εξελίσσεται στην σύγχρονη εποχή, έχουν έντονο το στοιχείο της ιστορίας. Ίσως στη «Σέρρα η ψυχή του Πόντου» έχει ανέβει ο βαθμός δυσκολίας μιας και το χρονικό εύρος είναι μεγάλο και πλούσιο σε ιστορικά γεγονότα και δεν έχετε αρκεστεί σε μια πόλη. Πόσο σημαντικό είναι να γίνει έρευνα για να γραφτεί ένα τέτοιο βιβλίο; Και πόση ευθύνη έχει ο συγγραφέας απέναντι στην ιστορία και στους αναγνώστες του;

Γιάννης Καλπούζος: Πασχίζω το υπόστρωμα πάνω στο οποίο κτίζεται η εκάστοτε μυθοπλασία μου να είναι ακριβές σε σχέση με τα ιστορικά γεγονότα αλλά και την ανθρωπογεωγραφία της εποχής. Με στόχο να ζήσει ο αναγνώστης παραστατικά τη μυθιστορία, να μεταφερθεί σε παλιότερους καιρούς και, το σημαντικότερο, να κρίνει όσα συμβαίνουν και παράλληλα τους ήρωες, τις ενέργειες, τις συμπεριφορές και τις αποφάσεις τους, με βάση τα μέτρα και τα σταθμά που ίσχυαν τότε κι όχι με τον σύγχρονο τρόπο σκέψης και πρόσληψης του κόσμου. Αυτό απαιτεί από τη μεριά του συγγραφέα εμβριθή και κοπιαστική έρευνα, διασταύρωση πληροφοριών και στοιχείων, κριτική και αναλυτική σκέψη, καθώς και να είναι απαλλαγμένος από κάθε είδους αγκυλώσεις και προκαταλήψεις. Εάν ο συγγραφέας διατείνεται ότι το έργο του συμβαδίζει με την ιστορική αλήθεια, τότε είναι και μέγιστη η ευθύνη του απέναντι στην ίδια την Ιστορία και τους αναγνώστες.

ArtScript: Διαβάζοντας τη Σέρρα – Η Ψυχή του Πόντου, συνειδητοποίησα, και διορθώστε με αν κάνω λάθος, ότι ο χαρακτήρας του Φεϊζελ Κιουλκάν, κατά κάποιο τρόπο έχει ‘‘επαναληφθεί’’ σε προηγούμενα βιβλία σας, στο «Άγιοι και Δαίμονες» ο Μπουρκουζέ αλλά και στο Ιμαρέτ, ο παππούς Ισμαήλ, είναι άνθρωποι καλοπροαίρετοι που δε στέκονται στη θρησκεία και την καταγωγή του συνανθρώπου τους, αλλά στην αξία του χαρακτήρα του και κοιτάνε στον άλλον τι τους ενώνει και όχι τι τους χωρίζει. Αυτοί οι χαρακτήρες στηρίζονται πάνω σε κάποιον άνθρωπο που έχετε γνωρίσει, με τη λαϊκή σοφία και την καλοσύνη του;

Γιάννης Καλπούζος:  Αντίστοιχοι ήρωες, με μικρότερους ρόλους, υπάρχουν και στα υπόλοιπα βιβλία μου. Οι εν λόγω ήρωες καταθέτουν με πιο σαφή τρόπο την κοσμοθεωρία μου, πάντα στο πνεύμα τω καιρών τους και με τη δική τους αυτονομία και χαρακτηριστικά. Βεβαίως, υπήρξαν τέτοιοι άνθρωποι στο διάβα της ζωής και του χρόνου, ανεξαρτήτως εάν οι συγκεκριμένοι ήρωες δεν απηχούν σε πραγματικά πρόσωπα. Επί της ουσίας η κοσμοθεωρία μου αναζητά κάθε φορά συνοδοιπόρους σε αλλοτινές εποχές, μιλώντας με το στόμα τους και για το σήμερα. Σπέρματα αυτής της λαϊκής σοφίας ευτύχησα να γνωρίσω σε γέροντες και γερόντισσες στα ορεινά της Ηπείρου και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Ωστόσο κανείς δε διέθετε το σύνολο των χαρισμάτων και των αρετών των ηρώων μου. Χρησιμοποιώ, στην προκειμένη περίπτωση, αυτό που ο Κώστας Μυλωνάς ονομάζει «Θείο ψέμα της τέχνης» στο προς έκδοση ομότιτλο βιβλίο του. Μέσα, δηλαδή, από την υπερβατική προσέγγιση να αναδειχτεί η πρόταση και να αποκαλυφθεί η αλήθεια της τέχνης.

ArtScript: Σε κάθε περίοδο ο ελληνισμός είχε ένα συνεκτικό στοιχείο που του έδινε ώθηση και τον κρατούσε όρθιο στις δύσκολες στιγμές. Για παράδειγμα στην αρχαιότητα τον πολιτισμό, στην περίοδο της τουρκοκρατίας και όχι μόνο, το χριστιανισμό. Σήμερα που η θρησκεία σίγουρα παίζει έναν μικρότερο ρόλο και η γενικότερη κατάσταση είναι κάπως ρευστή, πιστεύεται ότι υπάρχει κάποιο συνεκτικό στοιχείο που μπορεί να ενώσει τον ελληνισμό και να του δώσει έναν αξιόπιστο στόχο για το μέλλον;

Γιάννης Καλπούζος: Πιστεύω στον πατριωτισμό, όταν αυτός μεταβολίζεται σε αρετή. Όταν, δηλαδή, αγαπάς την πατρίδα σου, όταν κάνεις κάτι γι’ αυτήν και όταν, κυρίως, πασχίζεις για την καλλιέργεια της ψυχής και του πνεύματος των παιδιών σου. Εν τούτοις, εκτιμώ ότι βρισκόμαστε πολύ μακριά από αυτό το όραμα, το οποίο θα αναδείξει άλλες αξίες και πρότυπα ζωής.

ArtScript: «Κι όταν λες δε συμμετέχω, είναι παρούσα η απουσία σου. Ανεξαρτήτως εάν θα αποβεί σε καλό ή σε κακό.»  Τελικά ένας παθητικός άνθρωπος – πολίτης είναι το ίδιο υπεύθυνος ή μπορεί και περισσότερο με κάποιον που αντιδρά και αντιστέκεται;

Γιάννης Καλπούζος: Η ατομική ευθύνη είναι για όλους μας καθοριστική σε σχέση με όσα τεκταίνονται και όσον αφορά τη μετεξέλιξη των κοινωνιών. Βεβαίως η κρίση για τις ευθύνες μας απαιτεί να στρέφουμε το βλέμμα μας προς τα πίσω κι όχι να συμπεραίνουμε μόνο τη δεδομένη στιγμή εκ του αποτελέσματος. Στη χώρα μας, για παράδειγμα, πώς λειτουργήσαμε τα προηγούμενα τριάντα χρόνια; Πόσο αντιστάθηκε ο καθένας μας στην καταστροφική νοοτροπία του νεοπλουτισμού και του υπέρμετρου καταναλωτισμού; Τι θέση είχε η τέχνη στη ζωή μας και ποιες ήταν γενικότερα οι προτεραιότητές μας; Πόσο χρόνο διαθέσαμε να κουβεντιάσουμε με τα παιδιά μας; Πόσες φορές βρεθήκαμε ακολουθητές, εν είδει αγέλης, σε διάφορους κομματικούς μηχανισμούς; Και πόσες φορές με ιδιοτελείς προθέσεις;

Πέραν αυτών, ο μη συμμετέχων δεν ταυτίζεται με τον παθητικό άνθρωπο. Μπορεί να μη συμμετέχει κανείς σε συγκεκριμένες κοινές δράσεις συνειδητά και ύστερα από βαθύ στοχασμό. Όμως αυτό δεν τον κατατάσσει στους παθητικούς και αδιάφορους. Ο ιδιωτικός βίος, ποια είναι η στάση του καθενός απέναντι στα κάθε λογής κοινωνικά φαινόμενα και το πώς πορεύεται το άτομο εντός της μικρής κοιτίδας που ονομάζεται οικογένεια, διαμορφώνουν στο μέτρο που τους αναλογεί και το γενικό κοινωνικό γίγνεσθαι. Τα μικρά σύνολα κτίζουν το μεγάλο. Δυστυχώς στη σκέψη μας η έννοια «αγώνας» δε συμπεριλαμβάνει τις πτυχές που προανέφερα κι ας συνιστούν μέγιστη μάχη.

ArtScript: Γράφετε στη σελίδα 257 του βιβλίου σας, μέσω του στόματος του Κιουλκάν, «Ό,τι προστάζουν τα θεμέλια προσκυνούν τα κεραμίδια. Στις μέρες μας ούτε οι Οθωμανοί ούτε οι Ρωμιοί έχουμε θεμέλια. Όπως διαφεντέψουν οι ξένοι θα γενεί». Πόσο πιστεύεται ότι ισχύει αυτό στις μέρες μας, μιας παγκόσμιας οικονομικής αλλά και ηθικής κρίσης;

Γιάννης Καλπούζος: Προφανώς αναφέρεστε κυρίως στη χώρα μας. Μα ήδη, εδώ και χρόνια, διαφεντεύουν με απόλυτο τρόπο οι ξένοι. Αφεθήκαμε να γίνουμε διακονιάρηδες της Ευρώπης και της Αμερικής και πληρώνουμε το τίμημα των πράξεων και των επιλογών μας. Ό,τι συμβαίνει σήμερα είναι απότοκο πορείας δεκαετιών. Σ’ αυτές τις δεκαετίες πρέπει ν’ ανατρέξουμε και να εντοπίσουμε τα λάθη και τις αδυναμίες μας, εάν θέλουμε την αξιοπρέπειά μας και μια δυνατή Ελλάδα στο μέλλον.

ArtScript: Διαβάζοντας το βιβλίο σας, κατά τη διάρκεια των διωγμών των ποντίων, μου ήρθαν στο μυαλό τα όσα περνάνε τα τελευταία χρόνια οι Σύριοι, αν και οι συνθήκες μπορεί να μην είναι απολύτως οι ίδιες, εφόσον δεν υπάρχει άμεσος διωγμός αλλά λόγω του πολέμου και των εχθροπραξιών έμμεσος, όμως οι αγωνίες και οι κακουχίες παραμένουν οι ίδιες όλες τις εποχές και για όλους τους ανθρώπους. Πως πιστεύεται ότι ο ελληνικός λαός, αντιμετωπίζει το δράμα αυτών των ανθρώπων; Θα μπορούσε να κάνει κάτι περισσότερο;

Γιάννης Καλπούζος: Θεωρώ ότι στη συντριπτική πλειονότητά του ο ελληνικός λαός έδειξε την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά του. Απεναντίας η πολιτεία αποδείχτηκε ανέτοιμη και θα μπορούσε να προσφέρει περισσότερα. Βεβαίως, στη δεδομένη για την Ελλάδα πενιχρή οικονομική κατάσταση, το κόστος διαβίωσης των μεταναστών είναι δυσβάσταχτο και πρέπει ο Ο.Η.Ε., η Ευρώπη, η Αμερική και άλλες χώρες να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να συνδράμουν προς πολλές κατευθύνσεις. Να καταβάλλουν και το μερίδιό τους στο κόστος νοσηλείας χιλιάδων μεταναστών, το οποίο εξ’ όσων γνωρίζω επιβαρύνει μονομερώς τη χώρα μας.

ArtScript:  Έχετε πει σε συνέντευξη σας ότι «Η εσωτερική καλλιέργεια είναι και η μόνη μας ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο». Πόσο εύκολο είναι για το άτομο, να μείνει ανεπηρέαστο από το φανατισμό με τον οποίο προσπαθούν να τον ποτίσουν αλλά και από τη βία που μπορεί να του ασκηθεί;

Γιάννης Καλπούζος: Ο καλλιεργημένος άνθρωπος υψώνει αναχώματα σε κάθε λογής φανατισμούς. Ο κακός σπόρος του φανατισμού και της αισθητικής ευτέλειας βρίσκει έδαφος και αναπτύσσεται εκεί όπου απουσιάζει η καλλιέργεια της ψυχής και του πνεύματος. Για να πάψουν να υπάρχουν οι εν λόγω επιρροές, πρέπει να δώσουμε συντεταγμένα τη μάχη της εσωτερικής καλλιέργειας∙ πολιτεία, κομματικοί μηχανισμοί, εκπαιδευτική κοινότητα, οργανώσεις, σύλλογοι, οικογένεια, άτομα. Να εγκαταλείψουμε και το άλλοθι ότι για όλα φταίνε κάποιοι τρίτοι και να δούμε την ατομική μας ευθύνη. Ειδάλλως θα βουλιάζουμε αενάως στον ίδιο βάλτο.

ArtScript: Έχετε ξεκινήσει να γράφετε το νέο σας βιβλίο; Αν ναι, θα θέλατε να μας δώσετε μια μικρή γεύση από αυτό;

Γιάννης Καλπούζος: Πρόκειται για μυθιστόρημα με ιστορικό φόντο πριν από τη Μικρασιατική καταστροφή και κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Μεταξύ πολλών άλλων με απασχολεί το θέμα της ταυτότητας του Έλληνα. Ο στόχος είναι να εκδοθεί άνοιξη του 2018. Ωστόσο, τον ερχόμενο Απρίλιο θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ψυχογιός η συλλογή διηγημάτων μου «κάποιοι δεν ξεχνούν ποτέ» σε επανέκδοση, αν και επιμελημένη στο σύνολό της και εμπλουτισμένη με ένα νέο διήγημα και μια σύγχρονη παραλογή.

Διαβάστε επίσης:

         Βαγγέλης Κούτας