Επαμεινώνδας Βανδώρος

Ο ποιητής Επαμεινώνδας Βανδώρος, με αφορμή την ποιητική του συλλογή, «Οι Αρχαιολόγοι Του Μέλλοντος», απαντάει στις ερωτήσεις μας για το αν και πότε θα έχουμε πραγματική ειρήνη στον κόσμο και για τη γνώμη που θα έχουν οι αρχαιολόγοι στο μέλλον για την εποχή μας. Δεν παραλείπει να αναφερθεί στους νέους και στην κοινωνική αδικία, ενώ μοιράζεται μαζί μας την άποψή του για τη σύγχρονη ελληνική ποίηση και το μέλλον της.

ArtScript: Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς, ένα σύντομο βιογραφικό.

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Γεννήθηκα στην Αθήνα και κατάγομαι από το νησί της Λευκάδος, σπούδασα Κοινωνιολογία. Καταπιάνομαι με τη λογοτεχνία από μικρή ηλικία, το 2020 κέρδισα το Β’ Βραβείο για την Νουβέλα μου «Πολιτεία Χ», από τον Όμιλο για την ΟΥΝΕΣΚΟ Τεχνών, Λόγου & Επιστημών Ελλάδος. «Οι Αρχαιολόγοι Του Μέλλοντος» είναι η πρώτη επίσημη ποιητική μου συλλογή.

ArtScript: Αρκεί να μη γίνεται πόλεμος, για να ισχυριζόμαστε ότι έχουμε ειρήνη; Πότε θα υπάρξει ουσιαστικά ειρήνη στον κόσμο και πόσο ουτοπική είναι αυτή η επιθυμία;

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Πιθανότατα ναι, η ιστορία της ανθρωπότητας είναι ουσιαστικά ένας πόλεμος με διαλλείματα ειρήνης, που κι αυτή συνέβαινε για να αποκατασταθούν οι ζημιές. Βέβαια και στα χρόνια της ειρήνης υποβόσκει για μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας ένας διαφορετικός πόλεμος, για την επιβίωση, τη μόρφωση, ακόμα και την αξιοπρέπεια.

ArtScript: Με αφορμή το ποίημα σας «Ο Ασήμαντος» πως ορίζεται στις μέρες μας και από ποιον η σημαντικότητα ενός προσώπου (ή και θέματος);

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Ουσιαστικά ορίζεται όπως και παλαιότερα από το ειδικό του βάρος, από το κοινωνικό του αποτύπωμα, αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο. Όμως ψευδώς αρκετές φορές στις μέρες μας ορίζεται από την προβολή, την ματαιοδοξία του ιδίου ή την αναγκαιότητα να οριστεί ως σημαντικός από τρίτους. Σίγουρα όλοι ή σχεδόν όλοι είναι σημαντικοί για τους δικούς τους ανθρώπους.

ArtScript: Ποια θα είναι η γνώμη των αρχαιολόγων (αλλά και των ιστορικών) του μέλλοντος για τους ανθρώπους του σήμερα;

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Δυστυχώς βρισκόμαστε ακόμα σε προϊστορικούς χρόνους, το ότι ζούμε στο 2024, σαφώς δεν είναι το ίδιο με το 1900, το 1789 ή το 530, αλλά και σε εκείνες τις ημερομηνίες οι άνθρωποι πίστευαν πως βρίσκονται σε μια φάση ιστορική, πέρα από την προϊστορία. Όμως πόσα χρόνια έχουμε που ξεφύγαμε από τη ζωώδη κατάσταση 6000-7000; Τελικά φαίνεται πως δεν ήταν αρκετά. Μπορεί τεχνολογικά να έχουμε προχωρήσει, αλλά σε επίπεδο νοοτροπίας πράττουμε όπως και πριν χιλιάδες χρόνους, με πολέμους, παιχνίδια εξουσίας και περιθωριοποίηση μέρους του πληθυσμού. Πιθανώς οι αρχαιολόγοι μετά από χιλιετίες, να βλέπουν τις μέρες μας ως μια συνέχεια της προϊστορίας. Άλλωστε όλοι αυτοί οι όροι είναι εργαλεία που δημιουργούνται εκ των υστέρων.

ArtScript: «Χαμένη γενιά» και «Πωλείται», πως φερόμαστε και πόσο σεβόμαστε τις νέες γενιές; Εκτιμάμε τα όποια επιτεύγματά τους ή απλά τους μειώνουμε την ώρα που τους κλέβουμε το μέλλον;

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Η αλήθεια είναι πως το χάσμα των γενεών υπήρχε πάντα. Όσο είμαστε νέοι ίσως διακρίνουμε την αδικία των επικρίσεων προς τη νέα γενιά επειδή γίνεται εις βάρος μας και μάλιστα πολλοί πιστεύουν πως δεν θα συμπεριφερθούν έτσι στους νεώτερους, όταν οι ίδιοι μεγαλώσουν. Όμως στις μέρες μας με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, που οι μεγαλύτεροι, ακόμα και άτομα κάτω των πενήντα, δυσκολεύονται με τις συναλλαγές τους στα ΑΤΜ, μπλέκουν με τις εφαρμογές στα smartphone, κι όχι μόνο, το χάσμα μεγαλώνει, και μην μπορώντας να κατανοήσουν τον ‘‘νέο θαυμαστό κόσμο’’ του σήμερα, κακιώνουν κάπως παραπάνω με τους νέους, μη μπορώντας να κατανοήσουν τον κόσμο τους, που κακά τα ψέματα είναι ένας κόσμος για νέους. Ασφαλώς όχι όλοι. Βέβαια στη χώρα μας, μετά την οικονομική κρίση, οι νέοι στοχοποιήθηκαν, και δεν ήταν οι μόνοι, για να επιτευχθεί ένας κοινωνικός αυτοματισμός, που θα ρίξει τις ευθύνες σε αυτούς, απαλλάσσοντας τους υπαίτιους της κρίσης. Κι ακούμε φράσεις του τύπου, «Γιατί δεν αφήνουν τα πτυχία τους, να πάνε στην οικοδομή να βγάλουν μεροκάματο», «Είναι τεμπέληδες, όλη μέρα πίνουν καφέδες», «Εμείς στην ηλικία τους στύβαμε την πέτρα…» και άλλα.  

ArtScript: Οι σύγχρονοι άνθρωποι κλείνουν τα αυτιά τους στους νεκρούς (στην αδικία) ή προσπαθούν να τους δικαιώσουν; Είναι η εκμετάλλευση σημείο των καιρών ή συνώνυμο της ανθρωπότητας;

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Ξεκινώντας από το δεύτερο σκέλος, πάντα υπήρχε εκμετάλλευση από την Αρχαία Αίγυπτο και Ρώμη, μέχρι τις αυτοκρατορίες, και τα ιμπεριαλιστικά κράτη. Πάντα υπήρχαν εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι. Από την πιο πλούσια ως την πιο φτωχή χώρα. Όσον αφορά τους ανθρώπους, σαν σύνολο της κοινωνίας, δυστυχώς ένα μεγάλο μέρος, ειδικότερα στη χώρα μας μετά την οικονομική κρίση, φαίνεται πως αδιαφορεί για τα πάντα που συμβαίνουν γύρω του, και ανέχεται τα πάντα μέχρι να βρει το κακό και τον ίδιο. Υπάρχει ένας φόβος, μια απογοήτευση, μια παραίτηση που δίνει τη δυνατότητα στην αδικία να εξαπλώνεται. Βέβαια όπως σε όλα τα πράγματα, δεν υπάρχει ομοιομορφία, υπάρχει ένα άλλο μέρος της κοινωνίας που αντιστέκεται και προσπαθεί πρωτίστως να μην υπάρχουν ‘‘νεκροί’, αλλά να δικαιωθούν και οι νεκροί. Κι ας μην ξεχνάμε πόσο σημαντική είναι για τη χώρα μας και τον πολιτισμό μας η δικαίωση των νεκρών από αρχαιοτάτων χρόνων. Ας θυμηθούμε την Αντιγόνη.

ArtScript: Η Ελλάδα των 20^ο αιώνα ήταν μια χώρα ποιητών, δυο Νόμπελ λογοτεχνίας στον Ελύτη και στον Σεφέρη. Διεθνείς βραβεία στο Ρίτσο, στο Βάρναλη καθώς και σε άλλους ποιητές μας. Σε τι φάση βρίσκετε η ποίηση των 21^ο αιώνα, τι ευθύνη έχουν οι εκδοτικοί και το αναγνωστικό κοινό; 

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Φαντάζομαι πως κι εκείνη την εποχή δεν διαβάζανε οι πάντες ποίηση. Στην Ελλάδα μας αρέσει να μιλάμε για βραβεία λογοτεχνών, όπως και για την αρχαία μας κληρονομιά και να είμαστε περήφανοι, αλλά τις περισσότερες φορές να μην ξέρουμε τίποτα για αυτήν. Σήμερα ασφαλώς και το αναγνωστικό κοινό είναι λιγότερο, υπάρχουν περισσότεροι πειρασμοί, τηλεόραση, ίντερνετ, αλλά και νέου είδους προβλήματα που αποθαρρύνουν τον κόσμο από την τέχνη. Άλλωστε αυτή δεν προβάλλεται, και πολλές φορές υπάρχει μια υποτίμηση για την τέχνη, άλλες προτάσεις και θεάματα έχουν προτεραιότητα. Όσον αφορά τους εκδοτικούς καταλαβαίνω πως όσον αφορά την ποίηση είναι δύσκολο να αναλάβουν εξ ολοκλήρου το ρίσκο μόνοι τους, με ένα περιορισμένο κοινό, εκτός και ο ποιητής είναι αρκετά γνωστός πλέον ή γνωστός γενικότερα. Πάντως πρέπει να πω, ότι διαβάζοντας σύγχρονους έλληνες ποιητές, υπάρχουν αρκετοί αξιόλογοι και όλοι μαζί προσφέρουν στην ελληνική ποίηση. Το επίπεδο είναι καλό.

ArtScript: Πόσες έννοιες μπορεί να έχει μια λέξη, ώστε το λεξικό ενός ανθρώπου να είναι διαφορετικό απ’ ότι ενός άλλου άνθρωπου; Τι πρέπει να γίνει ώστε να ‘‘μιλήσουμε την ίδια γλώσσα’’;

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Σίγουρα το κάθε ‘‘λεξικό’’ έχει το νόημα που δίνουν σε αυτό οι αναγνώστες του- οι ομιλούντες τη συγκεκριμένη γλώσσα του ‘‘λεξικού’’. Κι όταν πίσω από τις λέξεις κρύβονται συμφέροντα είναι ακόμα πιο δύσκολο αυτές να μονιάσουν και να σημαίνουν το ίδιο πράγμα για όλους. Ο λόγος δυστυχώς έχει εργαλειοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό, κι αντί να είναι μέσω επικοινωνίας, γίνεται μέσον εξαπάτησης, επιβολής και αλλοίωσης της αλήθεια πολλές φορές, κυρίως από τους έχοντες τη δύναμη. Δεν μιλάμε απλά για ένα ψεύδος, αλλά για μια αλλοιωμένη αλήθεια.

ArtScript: Είναι ο φόβος ανασταλτικός στις ελευθερίες του ανθρώπου; Ο φόβος έχει μόνο αρνητικό πρόσημο ή υπάρχουν περιπτώσεις που είναι προς όφελος κάποιου ή του συνόλου;

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Ο φόβος σαν συναίσθημα, σε φυσιολογικά όρια μπορεί να είναι και θετικός ούτως ώστε να μην πράξουμε κάτι παρακινδυνευμένο και να πάρουμε τις προφυλάξεις που πρέπει. Για παράδειγμα μπροστά σε ένα άγριο ζώο. Βέβαια για ένα κοινωνικό σύνολο, όταν μάλιστα αυτός είναι παρατεταμένος όχι απλά στερεί την ελευθερία, αλλά δημιουργεί νοσηρές καταστάσεις. Φανταστείτε έναν παιδί ή και έναν ενήλικα που κακοποιείτε συστηματικά και αναπτύσσει παρατεταμένα το συναίσθημα του φόβου και σε κάθε έκφανση της ζωής του. Στη χώρα μας το αίσθημα του φόβου έπαιξε πολύ με την οικονομική κρίση, που άλλοι έχασαν τις δουλειές τους, άλλοι μεγάλο μέρος των μισθών και των συντάξεών, και μερικοί από αυτούς οδηγήθηκαν στην ανέχεια, στα συσσίτια και στους πάσης φύσεως ‘‘φιλάνθρωπους’’, που τους εκμεταλλεύτηκαν. Στη συνέχεια η πανδημία έδωσε μια έξτρα δόση φόβου, διαφορετική στην κοινωνία, που έχασε μεγάλο μέρος της πίστης στον εαυτό της. 

ArtScript: Με αφορμή το ποίημα σας «Η Χρησιμότητα», πού γράφει τα ποιήματα του ο Επαμεινώνδας αν δεν έχει εύκαιρο χαρτί;

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Η αλήθεια είναι πως στα ποιήματα προτιμώ το χαρτί, αν κάποιος στίχος που υπάρχει στο μυαλό μου προχωρήσει κατά τη διάρκεια μιας διαδρομής, τον αποθηκεύω είτε σε κάποιο ηλεκτρονικό σημειωματάριο που φέρω μαζί μου είτε σε κάποιο πρόχειρο χαρτάκι. Το στυλό δε λείπει ποτέ από τις τσέπες μου.

ArtScript: Γράφετε κάτι αυτή την περίοδο, και αν ναι θέλετε να το μοιραστείτε μαζί μας;

Επαμεινώνδας Βανδώρος: Η αλήθεια είναι πως γράφω συνεχώς, από τότε που έμαθα ανάγνωση και γραφή, όχι ασφαλώς λογοτεχνία. Αυτή τη στιγμή, ασχολούμαι με κάποια διηγήματα που γυρνούσαν καιρό στο μυαλό μου, αλλά ταυτόχρονα δουλεύω και κάποια ποιήματα, που είχα αφήσει μετά την πρώτη γραφή τους, και χρήζουν επιπλέον επεξεργασίας.