Πόσο καλοί αναγνώστες είναι οι έλληνες; Το βιβλίο έχει πληγεί με την οικονομική κρίση και αν ναι, είναι ο μόνος λόγος; Τι βιβλία προτιμάνε να διαβάζουν οι έλληνες αναγνώστες, πως εξηγείται η αύξηση των πωλήσεων των αστυνομικών μυθιστορημάτων στις μέρες μας; Πόσο προσοδοφόρο είναι το έδαφος για το παιδικό βιβλίο και πως επηρεάζεται το αναγνωστικό κοινό από την τηλεόραση και από το εξώφυλλο. Αυτά, ανάμεσα σε άλλα απαντούν άνθρωποι των εκδόσεων από εννέα διακεκριμένους εκδοτικούς οίκους της χώρας μας σε ένα αφιέρωμα που θα ανέβει στο ArtScript Blog σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος απαντούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός, Ωκεανός, Μίνωας, Κλειδάριθμος & Άγκυρα.

ArtScript Blog: Με την κρίση οι πωλήσεις των βιβλίων αυξήθηκαν στο εξωτερικό. Ισχύει το ίδιο στην Ελλάδα ή η αναγνωσιμότητα έμεινε στα ίδια επίπεδα ή μπορεί να έπεσε κιόλας; Στην περίπτωση που οι πωλήσεις στην Ελλάδα δεν αυξήθηκαν ποιος είναι ο λόγος που οι Έλληνες δε διαβάζουμε;

Βασίλης Μωϊτσίδης, Διευθυντής πωλήσεων των Εκδόσεων Ψυχογιός: Παρά το γεγονός ότι η μέση τιμή των βιβλίων έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος του αναγνώστη κατά 36% από το 2009 έως το 2016 έχει οδηγήσει σε σημαντική πτώση το σύνολο των πωλήσεων των βιβλίων. Δεν υπάρχει επίσημη μέτρηση της πτώσης αυτής αλλά υπολογίζεται σε μεγαλύτερη του 20% το διάστημα αυτό.

Οι λόγοι της αντίθετης πορείας με το εξωτερικό είναι πολλοί. Ο κύριος λόγος είναι, κατά τη γνώμη μας, η παρατεταμένη περίοδος ύφεσης που άλλαξε ριζικά τις αγοραστικές συνήθειες όλων μας μέσα σε αυτά τα χρόνια, μειώνοντας τις πωλήσεις βιβλίων και αυξάνοντας τον δανεισμό. Αν αυτό συνδυαστεί με το γεγονός ότι, και πάλι σε αντίθεση με το εξωτερικό, δεν καλλιεργείται η κουλτούρα του διαβάσματος από την παιδική ηλικία, τότε καταλαβαίνουμε γιατί ο χώρος του βιβλίου επλήγη τόσο πολύ. Δυστυχώς η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων κατά τη διάρκεια του σχολικού βίου επαφίεται αποκλειστικά στο μεράκι και στην όρεξη δασκάλων και καθηγητών, ενώ όλο το εκπαιδευτικό σύστημά μας έχει ταυτίσει το διάβασμα με την αποστήθιση, στερώντας έτσι τα οφέλη που θα μπορούσε να αποκομίσει κάποιος σε αυτή την τόσο κρίσιμη ηλικία.

Πολλά περιφερειακά κυρίως βιβλιοπωλεία, οι τόσο σημαντικές αυτές εστίες πολιτισμού, οδηγήθηκαν σε κλείσιμο, και πολλά ακόμη αναγκάστηκαν να ρίξουν το βάρος τους σε άλλα είδη, όπως χαρτικά & παιχνίδια, για να επιβιώσουν. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη διανομή «δωρεάν» βιβλίων μέσα από εφημερίδες συνετέλεσαν επίσης στην πτώση των πωλήσεων.

Επειδή ως εταιρεία είμαστε φύσει και θέσει αισιόδοξοι, πρέπει να τονίσουμε ότι σε πείσμα των καιρών νέα βιβλιοπωλεία άνοιξαν, άλλα μικρότερα κι άλλα μεγαλύτερα, προσφέροντας στον αναγνώστη νέες υπηρεσίες και καλύτερο επίπεδο εξυπηρέτησης. Αν προσθέσουμε και το ότι η εύκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο έχει κάνει ακόμα και τα πιο δύσκολα και όχι τόσο εμπορικά έντυπα βιβλία διαθέσιμα σε όλους σε πολύ λογικές τιμές, αισιοδοξούμε ότι το μέλλον του βιβλίου θα είναι σαφώς καλύτερο από τη σημερινή κατάσταση.

ArtScript Blog: Ποιο είδος βιβλίου προτιμάει περισσότερο να διαβάζει το ελληνικό αναγνωστικό κοινό;

Μαρία Κουκουβίνου, Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων, Εκδόσεις Ωκεανός: Νομίζω το καλογραμμένο! Δεν έχει τόσο σημασία το είδος, όσο το πώς είναι γραμμένο, αν έχει δυνατή πλοκή, αν έχει έξυπνη γλώσσα, ρέοντα λόγο και ίσως και «μηνύματα» που ξύνουν την τάση για αυτογνωσία του καθενός μας που μέσα στο βιβλίο ψάχνει να βρει αυτό το «κάτι» που θα του αγγίξει την ευαίσθητη χορδή.

ArtScript Blog: Παιδικό βιβλίο! Πως πάει αυτός ο τομέας στη χώρα μας, είναι πιο πρόσφορο το έδαφος από ότι τα βιβλία για μεγάλους;

Κωνστανταρόπουλος Γιάννης / Εκδότης των Εκδόσεων ΜΙΝΩΑΣ ΑΕΕ: Όπως είναι γνωστό, ο χώρος του βιβλίου αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες. Παρ’ όλα αυτά, προσπαθούμε καθημερινά μέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες να γεμίζουμε τα ελληνικά σπίτια με ποιοτικά βιβλία. Ο εκδοτικός μας οίκος έχει πολύ μεγάλη παράδοση στο παιδικό βιβλίο και διαπιστώνουμε καθημερινά ότι οι γονείς αναζητούν βιβλία που προάγουν αξίες και προβάλλουν θετικά πρότυπα για τα παιδιά τους. Ακόμα και σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο, οι γονείς επιλέγουν να διαθέσουν από τον προϋπολογισμό τους πιο εύκολα χρήματα για ένα παιδικό βιβλίο από ό,τι για ένα βιβλίο για τους ίδιους. Η συγκυρία αυτή μας κάνει ακόμα πιο υπεύθυνους ώστε να εμπλουτίζουμε συνεχώς το εκδοτικό μας πρόγραμμα με πολλά λογοτεχνικά είδη που θα εδραιώσουν τη σχέση των παιδιών με το βιβλίο.

ArtScript Blog: Τα τελευταία χρόνια το αστυνομικό μυθιστόρημα, που κατά το παρελθόν ήταν περιορισμένο, έχει κερδίσει τόσο την εγχώρια όσο και την παγκόσμια αγορά δίνοντας μάλιστα την αίσθηση ότι εμπορικά είναι το κυρίαρχο είδος. Γιατί συμβαίνει αυτό; Παίζει κάποιο ρόλο και η τηλεόραση με τις αστυνομικές σειρές που προβάλλονται ανά τον κόσμο ή μήπως το βιβλίο ήταν αυτό που βοήθησε να εδραιωθούν ανάλογες σειρές και ταινίες;

Δρουβαλάκη Ανδρίκα, Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων/ Εκδόσεις Κλειδάριθμος: Η αστυνομική λογοτεχνία αντλούσε πάντα τα θέματά της από τα προβλήματα της κοινωνίας –οικονομική κρίση, πολιτική διαφθορά, βία, παρανομία, αίσθημα αδικίας… Γι' αυτόν τον λόγο, τα αστυνομικά μυθιστορήματα έχουν όλα τα βασικά χαρακτηριστικά που συνθέτουν λίγο-πολύ την καθημερινότητα των ανθρώπων, με αποτέλεσμα να κερδίζουν εύκολα τον αναγνώστη. Αυτός πιστεύουμε ότι είναι και ο βασικός λόγος που, ενώ στο παρελθόν το αναγνωστικό κοινό του αστυνομικού μυθιστορήματος ήταν στη μεγάλη του πλειονότητα ανδρικό, σήμερα είναι μοιρασμένο ισότιμα: σχεδόν οι μισοί αναγνώστες είναι γυναίκες. Τέλος, παρότι το καλό αστυνομικό βιβλίο αποτελούσε πάντα έμπνευση για τη δημιουργία κινηματογραφικών και τηλεοπτικών ταινιών, η τηλεόραση παίζει καταλυτικό ρόλο στην εξοικείωση του κοινού, με την καθημερινή προβολή σειρών και ταινιών αυτού του είδους.

ArtScript Blog: Πόσο έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση τις πωλήσεις των βιβλίων;

Αναστασία Παπαδημητρίου, Πρόεδρος των Εκδόσεων Άγκυρα: Το βιβλίο ως αγαθό ήταν πάντα τελευταίο στις λίστες αγορών του Έλληνα καταναλωτή. Βεβαίως υπάρχει, από πάντα, ένα ποσοστό του αγοραστικού κοινού πιστό στη φιλαναγνωσία. Ωστόσο η οικονομική κρίση στη χώρα μας έχει επηρεάσει ακόμα και αυτούς, τους σταθερούς αναγνώστες, να μειώσουν τις αγορές τους σε βιβλία. Πόσο μάλλον όσους αγόραζαν κάποια βιβλία περιστασιακά μέσα στον χρόνο. Ένας άλλος παράγοντας που έχει επίσης επηρεάσει αρνητικά την κίνηση στον αγοραστικό χώρο των βιβλιοπωλείων είναι και η συχνή διάθεση βιβλίων μέσα από τις εφημερίδες σε πολύ χαμηλές τιμές. 

Ένας ακόμα παράγοντας που συντελεί αρνητικά στην αγοραστική κίνηση του βιβλίου, ιδιαίτερα στις μικρές και νεαρές ηλικίες, είναι η χρήση και η αξιοποίηση των ηλεκτρονικών υπολογιστών με όλο το πληροφοριακό υλικό που διαθέτουν και όχι μόνο. 

ArtScript Blog: Τι είναι αυτό που θα κάνει ένα βιβλίο να ξεχωρίσει και να γίνει best seller στη χώρα μας; Ο όγκος (αριθμός σελίδων) του βιβλίου πόσο σημαντικό ρόλο παίζει για την προτίμηση του από τους αναγνώστες; 

Βασίλης Μωϊτσίδης, Διευθυντής πωλήσεων των Εκδόσεων Ψυχογιός: Ένα βιβλίο γίνεται best seller για πολλούς λόγους. Ο συγγραφέας, το εξώφυλλο, η σύσταση από φίλο/βιβλιοπώλη αλλά και η εμπιστοσύνη στον εκδοτικό οίκο και η στρατηγική προώθησης που αυτός ακολουθεί είναι οι σημαντικότεροι λόγοι που κάνουν ένα βιβλίο να ξεχωρίσει.

Το βιβλία των Ελλήνων συγγραφέων είναι πιο δημοφιλή κι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να κατακτήσουν τον τίτλο του best seller, τόσο λόγω της αμεσότητας της γλώσσας όσο και της θεματολογίας, αλλά είναι σχεδόν σίγουρο ότι τα μεγάλα best sellers βιβλία του εξωτερικού θα έχουν την ίδια τύχη και στην Ελλάδα. Οι εξαιρέσεις είναι πραγματικά ελάχιστες.

Ο όγκος του βιβλίου δεν παίζει σημαντικό ρόλο στην επιλογή του από το αναγνωστικό κοινό. Υπάρχουν πολλοί που προτιμούν τα ογκώδη βιβλία αλλά και άλλοι που προτιμούν τα μικρά. Πρακτικά, ένα πολύ ογκώδες βιβλίο είναι κατά κανόνα πιο ακριβό και δύσκολο στη “διαχείρισή” του απ’ ό,τι ένα με λιγότερες σελίδες, παρ’ όλα αυτά, αν συντρέχουν οι παραπάνω συνθήκες (είναι γνωστός ή αγαπημένος συγγραφέας, έχει ωραίο εξώφυλλο, το έχει συστήσει κάποιος φίλος, βγαίνει από εκδοτικό οίκο που εμπιστευόμαστε), τότε ο όγκος δεν παίζει κανέναν απολύτως ρόλο στην προτίμηση.

ArtScript Blog: Παρατηρούμε ότι τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, οι συγγραφείς γράφουν ολοένα και περισσότερο ιστορικά μυθιστορήματα; Για ποιο λόγο θεωρείτε ότι οι συγγραφείς έχουν αυτή την ανάγκη να κοιτάνε προς τα πίσω, είναι το πρόσφορο έδαφος της ελληνικής –σκληρής- ιστορίας, προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις; Και πως αντιδρά το κοινό στο ιστορικό μυθιστόρημα;

Μαρία Κουκουβίνου, Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων, Εκδόσεις Ωκεανός: Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι το πιο δύσκολο λογοτεχνικό είδος, αν μπορεί  κανείς να το  υπηρετήσει σωστά. Θέλει απόλυτο σχεδιασμό, γνώση ιστορίας και ικανότητα κριτικής  έρευνας που δεν μένει στα τετριμμένα. Φυσικά υπάρχουν δύο ειδών ιστορικά μυθιστορήματα. Αυτό όπου ο συγγραφέας στην ουσία ανασταίνει και αναπαριστά μια ολόκληρη εποχή, με τη γλώσσα της, τις μυρωδιές της, τις συνήθειες της, κι αυτό που είναι απλώς μια ερωτική ή άλλη ιστορία, μέσα σε ένα ιστορικό πλαίσιο, γραμμένο από το τώρα και χωρίς την πραγματική γεύση της εποχής που είναι υπό πραγμάτευση. Το δεύτερο είδος μάλλον δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ιστορικό μυθιστόρημα, αλλά  απλό μυθιστόρημα μέσα σε ένα ιστορικό πλαίσιο. Τα περισσότερα που κυκλοφορούν ανήκουν στην δεύτερη κατηγορία. Τα άλλα βρίσκονται στο ψηλότερο βάθρο της λογοτεχνίας που διαπλέκεται με την ίδια την Ιστορία. Παράδειγμα, οι Μαυρόλυκοι του Πετσάλη-Διομήδη. Ιστορικό μυθιστόρημα με τα όλα του. Το διαβάζεις και χορταίνεις, εποχή, δράση, γλώσσα. Κι άλλα ανάλογα είναι η Πριγκιπέσσα Ιζαμπώ, του Τερζάκη, η Θεοφανώ του Κυριαζή, οι Παλαιολόγοι του Λεονάρδου. 

ArtScript Blog: Βιβλία Μαγειρικής! Τα τελευταία χρόνια γνωστοί, κυρίως τηλεοπτικοί μάγειρες κυκλοφορούν συχνά βιβλία με συνταγές. Οι έλληνες επηρεάζονται από την τηλεόραση, θα σπεύσουν να αγοράσουν μόλις κυκλοφορήσει το βιβλίο ενός γνωστού σεφ;

Κωνστανταρόπουλος Γιάννης / Εκδότης των Εκδόσεων ΜΙΝΩΑΣ ΑΕΕ: Αναμφισβήτητα η αναγνωσιμότητα ενός σεφ από την τηλεόραση βοηθάει εμπορικά ένα βιβλίο μαγειρικής. Ειδικά τα τελευταία χρόνια που οι τηλεοπτικές εκπομπές μαγειρικής έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, συνδυάζονται ολοένα και περισσότερο η εμφάνιση ενός σεφ στην τηλεόραση με την έκδοση ενός βιβλίου. Για εμάς στις εκδόσεις Μίνωας δεν αρκεί μόνο η παρουσία ενός σεφ στην τηλεόραση για την έκδοση ενός βιβλίου μαγειρικής. Τα βιβλία μαγειρικής που εκδίδουμε προσπαθούμε πάντοτε να έχουν ένα concept και να μην είναι απλώς μια απαρίθμηση επιτυχημένων συνταγών.

ArtScript Blog: Εικαστικό αποτέλεσμα. Παίζει ρόλο το εξώφυλλο ενός βιβλίου για να αγοραστεί και να διαβαστεί;

Δρουβαλάκη Ανδρίκα, Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων/ Εκδόσεις Κλειδάριθμος: Το εξώφυλλο του βιβλίου είναι το πρώτο ερέθισμα για τον υποψήφιο αναγνώστη. (Προφανώς ισχύει κι εδώ ότι «μία εικόνα ισούται με χίλιες λέξεις».) Αν το εξώφυλλο καταφέρει να προσελκύσει τον αναγνώστη, και το περιεχόμενο του βιβλίου είναι αξιόλογο, τότε η επιλογή του βιβλίου είναι σχεδόν δεδομένη. Πάντως, δεν είναι αυτοσκοπός να συνδυαστεί το εξώφυλλο με το θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο –ούτε είναι πάντα εύκολο. Οι Εκδόσεις Κλειδάριθμος, σεβόμενοι τον αναγνώστη, προσπαθούν πάντα να εξασφαλίζουν ποιοτικά βιβλία τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και σε ό,τι αφορά τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά (χαρτί, βιβλιοδεσία, εξώφυλλο). Ένας από τους στόχους, λοιπόν, είναι και το όμορφο εικαστικό αποτέλεσμα.

ArtScript Blog: Πόσα περίπου βιβλία λαβαίνετε ετησίως από συγγραφείς οι οποίοι δεν έχουν εκδώσει ως τότε κάτι δικό τους; Τι είναι αυτό που θα τραβήξει την προσοχή σε ένα βιβλίο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα;

Αναστασία Παπαδημητρίου, Πρόεδρος των Εκδόσεων Άγκυρα: Ο αριθμός των χειρογράφων που λαμβάνουμε ανά μήνα είναι περίπου 20 με 30.

Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό αφορά κείμενα πρωτόλεια και με θεματολογία κοινότοπη. Ωστόσο υπάρχουν και κείμενα που πρωτοτυπούν με τον τρόπο γραφής τους, έχοντας στόχο να περάσουν μηνύματα γύρω από τις αξίες ζωής θίγοντας παράλληλα θέματα που απασχολούν και ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία και όχι μόνο. 

Αυτά τα κείμενα παρουσιάζουν εκδοτικό ενδιαφέρον για μας και τα αξιολογούμε ανεξάρτητα από το αν ο συγγραφέας είναι γνωστός.

Β’ ΜΕΡΟΣ

Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος στο βιβλίο, στελέχη των εκδόσεων Δίοπτρα, Κάκτος, Παπαδόπουλος και Χάρτινη Πόλη ανάμεσα σε άλλα θέματα μας απαντούν για το πόσο προσοδοφόρο είναι το έδαφος στην ελληνική αγορά για τα e-books; Πως τα πηγαίνει η ποίηση σε μια χώρα με διακεκριμένους ποιητές; Ποιο είναι το κριτήριο του να μεταφραστεί ένα ξενόγλωσσο βιβλίο στα ελληνικά. Έχει ευνοηθεί το βιβλίο από τις  προσφορές τίτλων που μπαίνουν σε εφημερίδες και περιοδικά;  

ArtScript Blog: Τα τελευταία χρόνια έχει έρθει και στη χώρα μας το ηλεκτρονικό – βιβλίο (e-books), που μπορεί να διαβαστεί μέσω tablets, smart phones και υπολογιστών και είναι πιο οικονομικό από το έντυπο. Το ελληνικό αναγνωστικό κοινό το προτιμά ή επιμένει στην παραδοσιακή μορφή των βιβλίων;

Ιουλία Κοτσαμάνη, Digital Marketing Manager εκδόσεων Διόπτρα: Παρά την χαμηλότερη τιμή τους το ελληνικό κοινό δείχνει να προτιμάει ακόμα το έντυπο βιβλίο, με τα e-books να είναι μεν διαδεδομένα αλλά να μην έχουν μεγάλο κομμάτι στην πίτα της αγοράς. Πολλοί το αποδίδουν τόσο στην αίσθηση και την αίγλη που έχει το έντυπο βιβλίο, όσο και στην αξία του η οποία παραμένει ανέπαφη και διαχρονική ακόμα και μετά από δέκα χρόνια σε μια βιβλιοθήκη. Είναι γνωστό άλλωστε πως το βιβλίο αποτελεί πολλές φορές και αντικείμενο δώρου που χαρίζουμε στους αγαπημένους μας, πολύ περισσότερο από μια εφαρμογή που θα σου προσφέρει την ευκολία μιας γρήγορης ανάγνωσης. Ενώ από την άλλη πλευρά το ελληνικό κοινό δείχνει να μην έχει εξοικειωθεί πλήρως με την χρήση ενός e-book στην καθημερινότητα του.

Ωστόσο πρέπει να επισημανθεί πως σε κάθε περίπτωση τα e-books διεκδικούν την δική τους μερίδα στο αναγνωστικό κοινό. Εκείνης που ψάχνει την άνεση και την ευκολία, εκείνης που αγαπάει το διάβασμα σε όλους τους χώρους και εκείνης που είναι πλήρως εξοικειωμένης με την τεχνολογία και την έχει βάλει για τα καλά στη ζωή της. 

ArtScript Blog: Η Ελλάδα είναι μια χώρα ποιητών! Κι όμως κυκλοφορούν ελάχιστα βιβλία ποίησης, κυρίως αναγνωρισμένων ποιητών. Για ποιο λόγο ενώ σαν λαός αγαπάμε να γράφουμε ποίηση δεν αγαπάμε να διαβάζουμε ποίηση;

Γιώργος Προεστός, Φιλόλογος-Επιμελητής, υπεύθυνος του Τομέα Εκδόσεων, Εκδόσεις Κάκτος: Οι παράγοντες που περιορίζουν το αναγνωστικό κοινό της ποίησης είναι πολλοί και δυστυχώς γίνονται περισσότεροι την εποχή της οικονομικής δυσπραγίας που ζούμε.

Κατ’ αρχάς, η ποίηση είναι η ύψιστη μορφή τέχνης του λόγου, η οποία μέσα από λίγες λέξεις, προσεκτικά επιλεγμένες, προσπαθεί να μεταφέρει πλήθος μηνυμάτων, συναισθημάτων, εικόνων. Ως εκ τούτου, η ανάγνωση των ποιημάτων απαιτεί αναγνωστικό κοινό καλλιεργημένο αισθητικά και συναισθηματικά, κάτι που δυστυχώς σπανίζει όλο και περισσότερο στις μέρες μας, όπου είναι εμφανής η αισθητική και συναισθηματική υποβάθμιση.

Πέραν αυτού, η οικονομική δυσπραγία επηρεάζει αρνητικά την επιλογή μιας ποιητικής συλλογής από τους αναγνώστες, δεδομένου ότι, σε σύγκριση με άλλα πολυσέλιδα βιβλία, θεωρείται είδος ακριβό. Δυστυχώς δεν λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι μια ποιητική συλλογή μπορεί να απαιτεί από τους δημιουργούς της πολύ περισσότερο κόπο και προσπάθεια απ’ ό,τι ένα πεζό κείμενο μεγαλύτερων διαστάσεων. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι το βιβλίο στις μέρες μας θεωρείται και ένα φτηνό υποκατάστατο άλλων τρόπων διασκέδασης, η πλειοψηφία των αναγνωστών στρέφεται σε πιο πολυσέλιδες λύσεις, που θα τους απασχολήσουν περισσότερο αριθμό ημερών και θα μειώσουν έτσι τις ανάγκες για αγορά νέων βιβλίων.

ArtScript Blog: Με ποιο κριτήριο μεταφράζεται στα ελληνικά ένα βιβλίο ξένου συγγραφέα; Πολλές φορές παρατηρούμε ότι ο αρχικός τίτλος του μεταφρασμένου βιβλίου όχι απλά έχει παραφραστεί αλλά έχει μεταλλαχτεί εντελώς σε κάτι διαφορετικό. Για ποιο λόγο θα προτιμήσει ένας εκδοτικός να αναβαπτίσει ένα βιβλίο από το να μεταφράσει απλώς τον τίτλο του; 

Χριστίνα Παπαδοπούλου, Υπεύθυνη για τα παιδικά βιβλία των εκδόσεων Παπαδόπουλος: Τα κριτήρια ποικίλουν ανάλογα με το είδος του βιβλίου. Σχετικά με την επιλογή των εικονογραφημένων βιβλίων για παιδιά αρχικά, ρόλο παίζει η εικονογράφηση. Αυτό είναι που θα με τραβήξει για να δω το βιβλίο. Μετά θα το διαβάσω κι αν η ιστορία έχει χιούμορ, είναι διασκεδαστική, είναι συγκινητική, δεν έχει ίχνος διδακτισμού, έχει να δώσει κάποιο μήνυμα έμμεσα ή μπορεί και να μην έχει και να είναι απλώς μια ιστορία που μου αφήνει ένα όμορφο συναίσθημα ε τότε το επιλέγουμε προς έκδοση! Επίσης πάντα αφουγκραζόμαστε τις διεθνείς τάσεις είτε παρακολουθώντας τις εκθέσεις στο εξωτερικό είτε από τα ηλεκτρονικά μέσα. Για μένα μεγάλο ρόλο αρχικά στην επιλογή των βιβλίων είτε είναι για  παιδιά είτε για ενήλικους, εκτός από το θέμα, τη λογοτεχνικότητα του κειμένου, την εμπορικότητα στο εξωτερικό και την αξιολόγηση της πιθανής απήχησης στη χώρα μας, είναι το συναίσθημα που θα μου αφήσει και το πόσο δυνατό είναι, ελπίζοντας να έχει τον ίδιο αντίκτυπο και στους αναγνώστες. Πολλές φορές οι τίτλοι μεταφράζονται τελείως διαφορετικά με σκοπό να αναδειχθεί το βιβλίο και να είναι κατανοητός στο κοινό της χώρας μας. Άλλες φορές τον αλλάζουμε τελείως γιατί μπορεί να αναφέρεται σε κάποια έκφραση που υπάρχει στην ξένη γλώσσα αλλά όχι στην ελληνική. Κάποιες φορές πάλι γιατί, η μετάφραση ενός τίτλου στα ελληνικά μπορεί να είναι τελείως αδιάφορη ενώ άμα βάλουμε έναν τελείως διαφορετικό τίτλο-αλλά σχετικό με το περιεχόμενο- να κάνει μεγαλύτερη εντύπωση και να αναδείξει το βιβλίο! Γενικώς και για λόγους σεβασμού προς τον εκάστοτε συγγραφέα,  προτιμούμε να μην έχει  μεγάλη απόκλιση ο πρωτότυπος τίτλος από την μετάφρασή του.

Σοφία Πολίτου-Βερβέρη, Μεταφράστρια – Επιμελήτρια κειμένων, Υπεύθυνη Σύνταξης στις εκδόσεις Χάρτινη Πόλη: Ένα βιβλίο μεταφράζεται στα ελληνικά όταν το θέμα του είναι πιο κοντά στην αναγνωστική τάση που επικρατεί εκείνη την περίοδο, όταν το ύφος και ο χαρακτήρας του μπορούν πιο εύκολα να γίνουν αποδεκτά από το μεγαλύτερο ποσοστό των αναγνωστών. Από την άλλη μεριά, όταν ο εκδοτικός οίκος δεν θα φοβηθεί την καινοτομία που μπορεί να έχει μια έκδοση και τολμήσει να επικοινωνήσει ένα βιβλίο στην αγορά ως κάτι πρωτοποριακό, μοντέρνο, ιδιαίτερο και μοιραία ποιοτικότερο. Εκεί, γνωρίζει ότι θα το προτιμήσει η ελίτ των αναγνωστών, όμως, αυτά τα βιβλία είναι που ανεβάζουν τον πήχη στον χώρο των εκδόσεων και υπάρχει θετική εξέλιξη.

Η πλήρης αλλαγή του νοήματος του τίτλου δείχνει λίγο ακατανόητο, όμως ναι, γίνεται συχνά. Η αλλαγή του τίτλου σκοπεύει κυρίως στην καλή εμπορική πορεία του βιβλίου. Στην εύκολη απομνημόνευση, στην πρόκληση, στην απήχηση και αποδοχή από τους αναγνώστες.

Όταν μιλάμε για μετάφραση πρέπει να μιλάμε και για απόδοση. Το να φέρεις πιο κοντά τον έναν πολιτισμό με τον άλλον, θα το πετύχεις στρογγυλεύοντας τις γωνίες που υπάρχουν ανάμεσα στις κουλτούρες και τη γλώσσα και ο μεταφραστής πρέπει να είναι και λίγο λογοτέχνης για να το πετύχει αυτό.

ArtScript Blog: Τι απήχηση έχει το ελληνικό βιβλίο στο εξωτερικό; Ποιες χώρες προτιμούν την ελληνική λογοτεχνία και πως πάνε οι Έλληνες συγγραφείς εκτός συνόρων τόσο από πλευράς πωλήσεων, όσο και βραβείων;

Γλυκερία Δημητροπούλου, Υπεύθυνη Δικαιωμάτων εκδόσεων Διόπτρα: Δυστυχώς στο εξωτερικό κυριαρχεί η αγγλοαμερικανική λογοτεχνία τόσο στις χώρες καταγωγής των συγγραφέων όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Κάθε άλλη εθνική λογοτεχνία εμφανίζεται ελάχιστα εκτός από τη χώρα στην οποία δημιουργείται. Και αυτό συμβαίνει πια και σε περιπτώσεις που υπήρχε εξάπλωση έξω από τα εθνικά σύνορα της συγκεκριμένης λογοτεχνίας στο παρελθόν, για παράδειγμα στη Γαλλική που κάποτε κυριαρχούσε.

Για την Ελλάδα τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα, η γλώσσα δεν βοηθά. Ελάχιστες λοιπόν οι περιπτώσεις Ελλήνων συγγραφέων που έχουν διακριθεί στο εξωτερικό είτε από πλευράς πωλήσεων είτε από πλευράς βραβείων. Ίσως η Γερμανία και η Γαλλία να είναι σχετικά ‘φιλικές’ προς τη λογοτεχνία μας χώρες. Στις Εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ ο Γιάννης Ξανθούλης έχει κάνει κάποια πρωταρχικά βήματα, με κάποια βιβλία του να έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά. Ωστόσο ένα απόλυτα πετυχημένο αποτέλεσμα στα μέτρα των αγγλοαμερικανών λογοτεχνών είναι πολύ δύσκολο.

ArtScript Blog: Πολλά χρόνια τώρα τόσο εφημερίδες όσο και περιοδικά, προκειμένου να αυξήσουν τις πωλήσεις τους, δίνουν βιβλία. Αυτές οι προσφορές βοηθούν το βιβλίο και τους συγγραφείς ή τους κάνουν κακό;

Γιώργος Προεστός, Φιλόλογος-Επιμελητής, υπεύθυνος του Τομέα Εκδόσεων, Εκδόσεις Κάκτος: Οι προσφορές βιβλίων από τις εφημερίδες κάνουν μεγάλο κακό στο βιβλίο, γύρω από το οποίο απασχολείται πλήθος δημιουργών και επαγγελματιών, κάτι που συχνά δεν το υποπτεύεται κανείς από τους αναγνώστες του, οι οποίοι θεωρούν πως ένα βιβλίο δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα γράψιμο στον υπολογιστή, μια εκτύπωση και ένα πακέτο χαρτιού. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε τους συγγραφείς, τους επιμελητές, τους γραφίστες, τους τυπογράφους, τους βιβλιοδέτες, τους υπαλλήλους των εκδοτικών οίκων, τους βιβλιοπώλες. Η εκποίηση των βιβλίων σε εξευτελιστικές τιμές αυτομάτως συνεπάγεται τη μείωση της αμοιβής όλων αυτών των επαγγελματιών, με πρώτους τους συγγραφείς, οπότε είναι φυσική η πτώση της ποιότητας όχι μόνο του υλικού των βιβλίων αλλά και του περιεχομένου τους, αφού δεν υπάρχει πλέον οικονομικό κίνητρο για τους συγγραφείς να γράφουν βιβλία και πολύ περισσότερο να γράφουν καλά βιβλία, που απαιτούν περισσότερο κόπο, σκέψη, χρόνο κ.λπ.

Εκτός τούτου, η εκποίηση ουσιαστικά των βιβλίων συμβάλλει στη δημιουργία της εντύπωσης στο αναγνωστικό κοινό ότι το βιβλίο αποτελεί δευτερεύον συνοδευτικό προϊόν, το οποίο δεν χρειάζεται κανείς να το ψάξει ιδιαίτερα ούτε και να προβεί σε κάποια στοιχειώδη έρευνα για να επιλέξει το καλύτερο. Όλα αυτά καταλήγουν στο να μην αντιμετωπίζεται το βιβλίο με τη σοβαρότητα που του αξίζει, αλλά ως προϊόν μαζικής παραγωγής και διανομής, με ολέθρια αποτελέσματα τελικά στην ίδια την ποιότητα των βιβλίων που κυκλοφορούν σήμερα.

ArtScript Blog: Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν όλο και περισσότερα βιβλία ψυχολογίας, (για τις σχέσεις, για το παιδί, για το πώς να καλυτερέψουμε τη ζωή μας). Τι έδαφος βρίσκουν αυτά τα βιβλία στο αναγνωστικό κοινό; Είναι ένας άμεσος ή έμμεσος τρόπος να πάρει κάποιος συμβουλές και να βοηθηθεί;

Σοφία Πολίτου-Βερβέρη, Μεταφράστρια – Επιμελήτρια κειμένων, Υπεύθυνη Σύνταξης στις εκδόσεις Χάρτινη Πόλη: Οι άνθρωποι που αγοράζουν βιβλία ευζην, αυτοβελτίωσης, θρησκευτικού και φιλοσοφικού περιεχομένου, προφανώς έχουν συνειδητοποιήσει την ωφελιμότητα της συμβουλής από έναν άνθρωπο εξειδικευμένο στα αντίστοιχα θέματα. Και μ’ ένα βιβλίο βρίσκουν άμεσα, και χωρίς να εκτεθούν συναισθηματικά στους συνανθρώπους τους, αυτό περίπου που αναζητούν. Αυτά τα βιβλία λειτουργούν κάπως σαν «πρώτες βοήθειες».

Σε επίπεδο ατομικής βελτίωσης, υπάρχει μια πληθώρα τίτλων, που προκαλούν τους αναγνώστες για μια αλλαγή πορείας, για μια ιδανική κατάσταση ζωής κ.α. Είναι όμως λεπτές οι ισορροπίες και εύκολα μπορεί να παρερμηνευτούν, εφόσον οι θέσεις δεν πληρούν σε αντικειμενικότητα. Σημαντικό είναι το βιβλίο να μην αναπτύσσεται μόνο με βάση την προσωπική κουλτούρα και εκπαίδευση του συγγραφέα, τη δική του αφετηρία ζωής, αλλά να «κοιτάει» πιο ανοιχτά, να καλύπτει την πραγματική αντίληψη για τη ζωή, την αντικειμενική παρακολούθηση των κοινωνικών πεπραγμένων,  να τολμά την ειλικρινή αυτοκριτική διάθεση και έκθεση εαυτού. Μην ξεχνάμε ότι η κοινωνία είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που μεταλλάσσεται διαρκώς.

Για τα βιβλία που αφορούν τους γονείς και τα παιδιά. Οι σύγχρονοι γονείς είναι πιο ευαισθητοποιημένοι ως προς την καλή σχέση που θα ήθελαν να έχουν με το παιδί τους και παραδέχονται πώς για να το πετύχουν, πρέπει να δουλέψουν γι’ αυτό. Οι εγωισμοί πρέπει να πηγαίνουν στην άκρη. Παράλληλα έχουν συνειδητοποιήσει ότι γονιός γίνεσαι, δεν γεννιέσαι, και από τη στιγμή που δεν υπάρχει σχολή γονέων, ο πιο άμεσος τρόπος συμβουλής και βοήθειας είναι η ανάγνωση ενός βιβλίου με εξειδικευμένες θέσεις και επιστημονικά τεκμηριωμένες απόψεις. Φυσικά, απέχει η θεωρία από την πράξη και η κάθε οικογένεια και άτομο είναι μια διαφορετική οντότητα και κατάσταση.

Θέλει προσοχή η ερμηνεία των βιβλίων αυτών, γιατί ο κάθε αναγνώστης έχει τις δικές του εμπειρίες, τα δικά του δυνατά και αδύνατα σημεία. Όμως σε γενικές γραμμές υπάρχουν πολλά κοινά σημεία αναφοράς, τουλάχιστον αναφορικά με την ελληνική οικογένεια, όπου κάποιος γονιός μπορεί να σταθεί και να κοιτάξει μέσα του τι μπορεί να βελτιώσει στον εαυτό του πρώτα κι έπειτα να μεταβιβάσει τα σωστά μηνύματα στα παιδιά του, διαβάζοντας τα εν λόγω βιβλία.

Ευχαριστούμε πολύ όλους όσους διέθεσαν το χρόνο τους ώστε να πραγματοποιηθεί το αφιέρωμα στο βιβλίο. Τον κύριο Βασίλη Μωϊτσίδη, Διευθυντή πωλήσεων των Εκδόσεων Ψυχογιός,  την κυρία Μαρία Κουκουβίνου, Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων των εκδόσεων Ωκεανός, τον κύριο Γιάννη Κωνστανταρόπουλο, εκδότης ΜΙΝΩΑΣ ΑΕΕ, την κυρία Δρουβαλάκη Ανδρίκα, Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος, την κυρία Αναστασία Παπαδημητρίου, Πρόεδρο των Εκδόσεων Άγκυρα, την κυρία Ιουλία Κοτσαμάνη, Digital Marketing Manager των εκδόσεων Διόπτρα, την κυρία Γλυκερία Δημητροπούλου, Υπεύθυνη Δικαιωμάτων επίσης των εκδόσεων Διόπτρα, τον κύριο Γιώργο Προεστό, Επιμελητή και υπεύθυνο του Τομέα των Εκδόσεων Κάκτος, την κυρία Χριστίνα Παπαδοπούλου, Υπεύθυνη για τα παιδικά βιβλία των εκδόσεων Παπαδόπουλος καθώς και την κυρία Σοφία Πολίτου-Βερβέρη, Μεταφράστρια – Επιμελήτρια κειμένων και Υπεύθυνη Σύνταξης στις εκδόσεις Χάρτινη Πόλη. Η βοήθεια τους ήταν πολύτιμη και οι απαντήσεις τους κατατοπιστικές ώστε να πάρουμε μια γεύση για την αποδοχή του βιβλίου στη χώρα μας, ανάλογα με τη θεματολογία του. Χωρίς τη συμβολή και τις γνώσεις τους δε θα είχαμε κατορθώσει να κάνουμε αυτό το αφιέρωμα. 

Διαβάστε επίσης:

             Η Έρη Ρίτσου μιλάει για το Γιάννη Ρίτσο