Παύλος Βρέλλης (Γλύπτης Κέρινων Ομοιωμάτων) 

Σήμερα στην ARTscript φιλοξενούμε μια ανέκδοτη συνέντευξη , που δόθηκε στον Επαμεινώνδα Φ. Βανδώρο, πριν από 18 χρόνια από τον γλύπτη Παύλο Βρέλλη . Ο καλλιτέχνης απλός και ευγενικός χάρισε λίγο από τον χρόνο του για να παραχωρήσει αυτή τη συνέντευξη, που έμελε για διάφορους λόγους να δημοσιευτεί ολόκληρη σήμερα.

Ερώτηση: Σε ποια ηλικία αντιληφθήκατε ότι θέλετε να ασχοληθείτε με την τέχνη του κέρινου ομοιώματος;

Απάντηση: Από πολύ παλιά, από μαθητής Γυμνασίου έκανα φρούτα, έκανα σπουδή χρώματος και κεριού. Ύστερα η τεχνική του κέρινου ομοιώματος δεν είναι δύσκολο πράγμα. Πρώτοι έφτιαχναν κέρινα ομοιώματα στην αρχαιότητα στην Έφεσο, οι Μικρασιάτες (μιας και μιλάμε για ιστορία), όταν πέρασε ο Στράβων (στο ναό της Εφέσου) του είπαν έλα να σου δείξουμε την κυρά Ευρύκλεια (ένα κέρινο ομοίωμα της τροφού του Οδυσσέα). Οι πρώτοι που έκαναν κέρινα ομοιώματα ήταν οι Μικρασιάτες.

Ερώτηση: Είναι δηλαδή ελληνική η τέχνη των κέρινων ομοιωμάτων;

Απάντηση: Καθαρά ελληνική τέχνη κι έρχεται από τα παράλια της Μικρά Ασίας.  Μου έστειλε μάλιστα ο κύριος Κακριδής όλα τα χωρία από τους ιστορικούς που έχουν γράψει για τα κέρινα ομοιώματα.     

Ερώτηση: Αν και μερικοί τη θεωρούν ως ξενόφερτη τέχνη.

Απάντηση: Καθόλου ξενόφερτη. Ο γεωγράφος Στράβων μας αναφέρει καθαρά σε ορισμένα χωρία την προέλευση της. Όχι αυτός μόνος αλλά και άλλο ιστορικοί και γεωγράφοι.

Ερώτηση: Όσων αφορά τη συντήρηση του έργου σας τι χρειάζεται;

Απάντηση: Δε χρειάζεται τίποτα ιδιαίτερο… απλά προστασία από τη φωτιά .

Ερώτηση: Πόσοι άνθρωποι έχουν περάσει μέχρι στιγμής από το μουσείο;

Απάντηση: Από το παλιό έχουν περάσει 8.000.000 άνθρωποι (χωρίς εισιτήριο). Από το καινούργιο (εδώ που βρισκόμαστε) 450.000 άνθρωποι με εισιτήριο και το 45% το παίρνει το κράτος, και το κράτος από δω είναι 450χλμ. *

Ερώτηση: Το εργαστήρι σας που το έχετε και ως θέμα, ποια η σχέση σας μαζί του; Είναι ο αγαπημένος σας χώρος φαντάζομαι.

Απάντηση: Πως ήταν το εργαστήριο. Σήμερα το εργαστήριο είναι μια τεράστια βιβλιοθήκη (όπως είναι και δω), με διάφορα, γλυπτά, μακέτες κτλ.  

Ερώτηση: Πόσες ώρες εργάζεστε καθημερινά;

Απάντηση: Η ερώτηση πρέπει να γίνει διαφορετικά, πόσες ώρες ξεκουράζομαι. Κοιμάμαι περίπου έξι ώρες την ημέρα. Συνέχεια δουλειά και κυρίως διάβασμα γιατί τα χέρια που δουλεύουν είναι προέκταση του μυαλού.

Ερώτηση: Τι μετράει περισσότερο, το ταλέντο ή το μεράκι;

Απάντηση: Το ταλέντο είναι ένα, αλλά το υπόλοιπο είναι δουλειά και το μεράκι ασφαλώς.

Ερώτηση: Για να φτιάξετε ένα έργο από την στιγμή που μπαίνετε στο εργαστήριο πόσο χρόνο σας παίρνει;

Απάντηση: Αν έχω καλή βιβλιογραφία. Γιατί πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι για να γίνει ένα έργο ο καλλιτέχνης πρέπει να ξέρει από ορθογραφία της δουλειάς. Η ορθογραφία είναι η οστεολογία, εμείς κάναμε δύο χρόνια ανατομία με τον Αποστολάκη στο Γουδί. Δηλαδή σπουδάσαμε ανατομία, εφόσον κάνουμε κλασσική γλυπτική (διότι δεν κάνω σύγχρονα θέματα αλλά κλασικά) Δημιουργώ υπαρκτά πρόσωπα και πρέπει να ξέρουμε οστεολογία, χαρακτηρολογία, φυσιογνωμία και μιμική, η οποία είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι.  

Ερώτηση:  Δηλαδή καταλαβαίνω πως περισσότερο χρόνο σας παίρνει η μελέτη πάνω στο έργο…

Απάντηση: Η μελέτη, να δούμε ποιος ήταν αυτός, αν ήταν οξύθυμος. Για παράδειγμα στον καλόγερο Σαμουήλ είχα τον Αναστάσιο Γούδα σαν βιβλιογραφία που έλεγε: ήταν ψηλός, είχε στεντόρεια φωνή (Διότι εμείς δεν έχουμε φωνή)… Ήταν γιατρός ο ίδιος και αναφέρει μερικά στοιχεία που πήρα να τα διαβάσω για τους μύες του, πως ήταν προτεταμένες και είχε και γλυκά μάτια. Όσο περισσότερη βιβλιογραφία βρούμε τόσο καλύτερο και ωραιότερο αποτέλεσμα έχουμε. Το λιγότερο χρειάζονται δυο μήνες σε χρόνο.

Ερώτηση: Ποια είναι η σχέση σας με το κοινό;

Απάντηση: Φιλική, μου αρέσει να μιλάμε, να συζητάμε. Αυτός είναι ο σκοπός αυτού του μουσείου το οποίο δεν έχει μόνο καλλιτεχνική μα και ιστορική Αγωγή.

Ερώτηση: Ποια περίοδο και ποιο έργο σας αγαπάτε περισσότερο;

Απάντηση: Όλα τα αγαπώ, αλλά δυσκολότερο ήταν η Μικρά Ασία. Ειδικά η κοπελίτσα. Τα δύο παιδάκια τα μικρά. Η γιαγιά με το εγγονάκι της σα σύνθεση. Γιατί εγώ στη Μικρά Ασία κάνω μια αναφορά όχι ότι κάνω θέμα. Γιατί για αυτό χρειάζεται χρόνος και χρήμα, και πρέπει να γίνει και εύχομαι ένα μουσείο μεγάλο για τον Πόντο και τη Μικρά Ασία σε βάση υψηλή.

Ερώτηση: Υπάρχει κάποιος διάδοχος στο έργο σας;

Απάντηση: Έχω μια κοπέλα και ένα αγόρι που ξέρουν τη δουλειά όμως έχουν σπουδάσει μουσική (πιάνο και κιθάρα) Έχουν όλη τη δύναμη να τα συντηρήσουν … μια φορά γράφετε ένα κομμάτι , για παράδειγμα ο Παπαδιαμάντης. Δεν μπορεί να συνεχίσει κάποιος το διήγημα κάποιου άλλου ή ένα πίνακα ζωγραφικής ή ένα έργο. Δεν είναι σαν τη βιομηχανία που από τον πατέρα πάει στο γιο.

Ερώτηση: Εννοώ αν υπάρχει κάποιος άλλος καλλιτέχνης που να ασχολείται.

Απάντηση: Υπάρχουν άτομα που ξέρουν τη δουλειά, αλλά δεν ασχολούνται, είναι μεγάλη ευθύνη.

Ερώτηση: Ίσως είναι και κάπως επίπονο. 

Απάντηση: Και βέβαια είναι επίπονο, δεν έχεις ούτε ύπνο, ούτε φαγητό, ούτε ξεκούραση.

Ερώτηση: Πιστεύεται ότι είναι ανάγκη ή όχι η τέχνη να στρατεύεται;

Απάντηση: Όχι, πρέπει να είναι ελεύθερη! Διότι αν είναι στρατευμένη είναι πειθήνιο όργανο. Να υπηρετεί κάποιο σκοπό ναι, όπως εγώ την καλλιτεχνική και την ιστορική αγωγή. 

Ερώτηση: Έχετε κάποια κρατική υποστήριξη;

Απάντηση: Όχι. Το κράτος απλά, το Υπουργείο Πολιτισμού έβαλε στο βιβλίο το μεγάλο των μουσείων της Ελλάδος ότι είναι το Μουσείο Εικαστικών Έργων Τέχνης και το λανσάρει σε όλο τον κόσμο. Όμως κι από την άλλη δε μου ζήτησε εμένα το κράτος να κάνω Μουσείο και να ζητήσω χρήματα. Αν μου παράγγελνε κάποιο έργο με ανταμοιβή είναι άλλο θέμα. Αλλά δε μου είπε κάτι τέτοιο. Γι αυτό και εγώ δεν έχω δικαίωμα να ζητήσω.

Ερώτηση: Αυτό ίσως σας δίνει την ευκαιρία να είστε ελεύθερος.

Απάντηση: Σωστά, διότι αλλιώς θα ήμουνα υποχρεωμένος να ενταχθώ στο πνεύμα του κράτους.

Ερώτηση: Βλέπουμε ότι στο έργο σας  έχετε αδυναμία κι αγάπη στους αγωνιστές – επαναστάτες της πατρίδας όλως των εποχών! Πιστεύεται ότι στις μέρες μας που δεν υπάρχουν εμφανείς αγωνιστές, χρειάζονται κάποιοι ή τα πράγματα βαίνουν αισίως.

Απάντηση: Όντως ήταν μεγάλη υπόθεση. Χρειάζονται αγωνιστές, πρότυπα. Η να πάρουμε τα παλιά πρότυπα  και να τα προβάλουμε στο σήμερα.

Ερώτηση: Λέγεται ότι όσα δεν μπόρεσαν οι ‘‘βάρβαροι’’ να πετύχουν με τη βία, σήμερα τείνουν να το πετύχουν με ιδεολογία και σύγχρονα μέσα, είστε σύμφωνος με αυτή την πρόταση;

Απάντηση: Είναι σωστό αυτό, γιατί με τον πολιτισμό θα κατακτήσουμε  όπως κατακτούμε. Έλεγα σε έναν Ιταλό ότι δε μας νικήσατε εσείς οι Ιταλοί, μας κατακτήσατε, οι Έλληνες δε νικήθηκαν. Γιατί η Γαλλία κράτησε δεκαπέντε μέρες τον πόλεμο, η Πολωνία μια βδομάδα, οι Γιουγκοσλάβοι δύο μέρες, η Ελλάδα κράτησε 216 ημέρες. Μας κατάκτησαν όμως δε μας νίκησαν. Και σήμερα πολιτιστικά νικούμε σε μαέστρους, καλλιτέχνες, ζωγράφους και με τούτο εδώ το μουσείο βοηθάμε. Η Ιδιωτική πρωτοβουλία βέβαια, και αυτό είναι το λυπηρό, έπρεπε να μας βοηθήσουν δεν έπρεπε εγώ να κουβαλάω λάσπη είμαι 74 χρονών, 75. Αν δεν είχα χάσει αυτό το χρόνο θα είχα κάνει άλλη μια αίθουσα πάνω.  

Ερώτηση: Το έργο σας είναι στηριγμένο στην ιστορία . Μαθαίνουν μέσα από το σχολείο οι νέοι σήμερα σωστά την ιστορία; Δεδομένου ότι δεν διδάσκονται σε μεγάλο βαθμό την ιστορία του τελευταίου αιώνα και υπάρχουν στα σχολικά βιβλία λάθη;

Απάντηση: Έχουν λάθη. Εγώ προσπαθώ να κάνω ιστορία με την γλυπτική, δηλαδή να υπηρετεί η γλυπτική της ιστορία. Αντί να έχω γύψο ή πυλό έχω κερί που είναι πιο σωστό στην επεξεργασία του κι έτσι έχω πιο απτή την εικόνα για τον επισκέπτη. Διδάσκοντας μέσω της γλυπτικής, ιστορία.

Ερώτηση: Η ιστορία είναι η βάση για όλες τις κοινωνικές επιστήμες.

Απάντηση: Η ιστορία είναι η σοφία των λαών και η πείρα των αιώνων. Το σχολείο αλλάζει θέσεις, για τη Μικρά Ασία που είναι ο μεγαλύτερος πολιτισμός δεν αναφέρει πολλά πράγματα. Και για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που τον ζήσαμε. Βλέπεις εγώ είμαι υποκείμενο της ιστορίας. Διότι το 1943 ήμουνα φυλακή και δε με ρώτησε κανείς τι ήταν…  ή για παράδειγμα θεωρούν το Βυζάντιο Μεσαίωνα, πολύ μεγάλο λάθος.

Ερώτηση: Γιατί νομίζετε γίνεται αυτό, από λάθος ή σκόπιμα;

Απάντηση: Είναι απώτερα τα ελατήρια, θα πω την λαϊκή έκφραση «Το μαγαζί είναι γωνιακό»

Ερώτηση: Κύπρος: Ένας πολύπαθος κόσμος κι ένα  πολύ καυστικό θέμα.

Απάντηση: Είναι ένας υπερρεαλισμός ο πρόεδρος Χ στο χρόνο Χ είναι διαχρονικό το δεύτερο στοιχείο ο χρόνος  κι ο χώρος . Σκηνοθετεί, έχω καρέκλα σκηνοθέτη. Από ευγένεια δε λέω όνομα. Ο πρόεδρος με το χαρτί υγείας, σκηνοθετεί, και ο νοών νοείτω. Τα λέει όλα. Στο όνομα της Κύπρου, η κύπρια γυναίκα η οποία φέρει ένδυμα Ταναγραίας , κλασσικού ειδωλίου, όπως βρέθηκαν στη Βοιωτία οι Ταναγραίες, με κλασικά εδώλια βρέθηκαν και στην Κύπρο. Κύπρος, Αθήνα, Βοιωτία είναι το ίδιο πράγμα, και ενδυματολογικά και πολιτιστικά.      

Ερώτηση: Φαίνεται ότι υπάρχει μια καμπή λύσης, τελικά ο πρόεδρος Χ θα γράψει και το τέλος του σεναρίου;

Απάντηση: Όχι, δε θα μπορέσει διότι ανθίσταται η ελληνική ψυχή. Έλαβαν γνώση πλέον οι άνθρωποι για τις βρωμιές του «προέδρου Χ» και των άλλων. Ο ΟΗΕ δεν έλυσε το πρόβλημα, δυστυχώς και τη Μικρά Ασία από τους ξένους τη χάσαμε. 

Ερώτηση: Ένας καλλιτέχνης της επαρχίας, νιώθει ότι το αθηνοκεντρικό κράτος παραμελεί την επαρχία; Ακόμα και σαν πολίτης νιώθετε μειονεκτικά από πλευράς  προνομίων;

Απάντηση: Εγώ έχω κάνει μια έκθεση στο Λονδίνο απ’ τα Ιωάννινα. Δε θα πάω όμως σε ένα μέρος για να μου πουν ότι είμαι καλλιτέχνης. Για παράδειγμα στην πρωτεύουσα. Άλλωστε στην Αθήνα πλέον επικρατεί πανσπερμία.

Ερώτηση: Οι πολίτες της επαρχίας από άποψη προνομίων είναι εμφανές ότι είναι σε μειονεκτική θέση.

Απάντηση: Όντως , διότι όλα βρίσκονται στην Αθήνα, π.χ. για να κάνω εγώ ένα έγγραφο στο υπουργείο πρέπει να περάσουν μήνες. Ενώ εκεί είναι δίπλα. Βέβαια μεταξύ μας δεν υποφέρω κι από ευκαμψία.

Ερώτηση: Τελευταία όλο και πιο πολλοί νέοι φεύγουν για την Αθήνα, μέχρι που θα πάει αυτή η κατάσταση…

Απάντηση:  Πιστεύω πως θα γυρίσουν πάλι προς τη βάση τους, προς τη γενέθλια γη, τις ρίζες τους. Προσωπικά προτίμησα να μείνω εδώ.

Ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξη που μας δώσατε!

* Η συνέντευξη δόθηκε το 1997 , οπότε μέχρι εκείνη την στιγμή είχαν επισκεφθεί τόσοι επισκέπτες το μουσείο.

Διαβάστε επίσης:

             Δημήτρης Μοιρογιώργος