ΡΕΤΣΙΤΑΤΙΒΟ

TONI MORRISON

Εισαγωγή: Zadie Smith

-Εκδόσεις Παπαδόπουλος-

Δυο οχτάχρονα κορίτσια θα συναντηθούν σε ένα ίδρυμα, για τέσσερις μήνες η μία θα είναι η μόνιμη παρέα της άλλης, θα παρακολουθούν τις σκληρές έφηβες που θα ακούν μουσική και θα χορεύουν, θα γίνουν μάρτυρες της κακοποίησης της μουγκής μαγείρισσας. Η Τουάιλα και η Ρομπέρτα, ένα κορίτσι μαύρο και ένα λευκό ή μήπως ένα κορίτσι λευκό και ένα μαύρο; Η αφροαμερικανή συγγραφέας που απέσπασε το Νόμπελ λογοτεχνίας το 1993, όχι απλά δεν ξεκαθαρίζει στους αναγνώστες ποια είναι μαύρη και ποια λευκή, αλλά αντιθέτως έχει ως σκοπό να μπερδέψει τους αναγνώστες μέσω της αφήγησής της. Την ιστορία τους με τις τέσσερις μετέπειτα σύντομες συναντήσεις τους θα παρακολουθήσουμε μέσα από τα μάτια της Τουάιλα που αφηγείται τα γεγονότα, τις εντυπώσεις, τα αισθήματα. Προσπαθώντας απεγνωσμένα να θυμηθεί κάτι που θα της πει η Ρομπέρτα και όμως η ανάμνηση φαίνεται να ξεγλιστρά από την μνήμη της, ή μήπως τα πράγματα δεν είναι όπως τα λέει η Ρομπέρτα και η ίδια θυμάται καλύτερα.

Το «Ρετσιτατίβο» είναι το μοναδικό διήγημα της συγγραφέως. Τι σημαίνει όμως Ρετσιτατίβο. Την απορία μας λύνει η βρετανίδα συγγραφέας Zadie Smith στη μακροσκελή εισαγωγή, που προηγείται του διηγήματος, στην ελληνική έκδοση του που κυκλοφορεί στη γλώσσα μας από τις εκδόσεις «Παπαδόπουλος». Ρετσιτατίβο είναι το απαγγελτικό ύφος (μουσική απαγγελία, όταν η φωνή ακολουθεί πιστά τον ρυθμό του προφορικού λόγου / ο τόνος ο ρυθμός που προσδιορίζει σε μια συγκεκριμένη γλώσσα). Στη εισαγωγή της η Smith ξεψαχνίζει κομμάτι κομμάτι το κείμενο της Morrison, ‘‘αναζητώντας’’ στα συμφραζόμενα κάτι που να μαρτυρά τη φυλή του κάθε κοριτσιού ώστε στο τέλος να μας αποδείξει ότι η Morrison έχει μελετήσει τόσο καλά το κείμενό και τον λόγο της που ο αναγνώστης στο τέλος δε θα είναι σίγουρος. Όμως αν πάψουμε να κοιτάμε το δέντρο και αναζητήσουμε το δάσος θα καταλάβουμε το λόγο που δεν το ξεκαθαρίζει αυτό η συγγραφέας, γιατί το χρώμα εδώ δεν έχει καμία σημασία, τι κι αν αναφέρεται στην Αμερική, που οι φυλετικές διακρίσεις υπερισχύουν.

Προσδίδοντας τους ο αναγνώστης τα διάφορα χαρακτηριστικά το ίδιο θα συμβεί και με το χρώμα, επιλέγοντας ποια από τις δύο θα είναι η μαύρη και ποια η λευκή. Αυτό που θα πρότεινα εγώ θα ήταν να διαβάσετε πρώτα το υπέροχο αυτό διήγημα της Morrison και την εισαγωγή της Smith να τη μετατρέψετε σε ένα είδος επιλόγου, αν δε θέλετε να σας αποκαλύψει βασικές πληροφορίες της υπόθεσης, όμως φυσικά τόσο το διήγημα της Morrison όσο και η ανάλυση της Smith έχουν την αξία τους.

Μαίρη Β.