Καλντερίμι (99 χρόνια στη Σαλονίκη)

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ

-Εκδόσεις Ψυχογιός-

Μια ωραία ιστορία με ενδιαφέροντες χαρακτήρες, όμορφα δοσμένη, με την ιδιαίτερη γλώσσα του Γιάννη Καλπούζου, που δεν χρειάζεται να πούμε πολλά περισσότερα, αφού έχει κατακτήσει το κοινό, και οι ασχολούντες με τη λογοτεχνία γνωρίζουν πως γράφει όχι μόνο πετυχημένα εμπορικά, αλλά και πραγματικά λογοτεχνικά βιβλία.

Ας πιάσουμε όμως την ιστορία, που ξεκινάει με μία απαγωγή, στη Θεσσαλονίκη του 1908. Στο βιβλίο εμφανίζονται διαδοχικά τρεις πρωταγωνιστές, παππούς, γιος και εγγονός. Αντύπας, Παράσχος και Κλεάνθης, ο καθένας με τη δική του ιστορία, που σχετίζεται πάντα με των άλλων δύο. Βέβαια ο κεντρικός χαρακτήρας, που μέσω αυτού εξελίσσεται κυρίως το μυθιστόρημα είναι ο Παράσχος, όμως τίποτα δε θα συνέβαινε αν ο Αντύπας στα 1867, που αρχίζει η υπόθεση δεν είχε χάσει τη γυναίκα που ερωτεύτηκε. Δεν είναι μόνο όμως οι τρεις αυτοί χαρακτήρες, αλλά δεκάδες ακόμα που εμφανίζονται στο βιβλίο, γυναίκες συγγενείς των ηρώων, γυναίκες έρωτες, φίλοι, χαρακτήρες ντόμπροι, μα και χαρακτήρες κακόβουλοι, πρόσωπα που παίρνουν τη ζωή όπως έρθει, και πρόσωπα που προσπαθούν με κάθε τρόπο, έστω κι αν αυτός ανήκει στο έγκλημα για να ξεφύγουν από τη μιζέρια.

Όπως είναι αναμενόμενο, για μια ακόμα φορά σε βιβλίο του Καλπούζου, έχουμε να κάνουμε με πολυπολιτισμικές κοινωνίες, ας μου επιτραπεί ο όρος, που εμφανίζονται και στη Θεσσαλονίκη της εποχής, έλληνες, βούλγαροι, τούρκοι, εβραίοι δίνουν το παρόν, αλλά και γάλλοι, άγγλοι, γερμανοί και άλλοι ως περαστικοί από την πόλη, λόγω των πολέμων της εποχής. Ο συγγραφέας, πέρα από την ιστορία των ηρώων εμφανίζει και το ιστορικό πλαίσιο της πόλης την εποχή της τουρκοκρατίας, αλλά και την εποχή που η πόλη γίνεται ελληνική και αλλάζει. Πως αλλιώς θα μπορούσαν οι χαρακτήρες να δράσουν; Δίνει τη ρυμοτομία, τις ιδέες, τις πολιτικές, τις πρακτικές που εμφανίζονται μέσα σε αυτό το κοινωνικό πλαίσιο, έχοντας κάνει ενδελεχή έρευνα ως το συνηθίζει και δεν γράφει ότι του κατεβάζει το κεφάλι. Μέσα σε όλους αυτούς, και πρόσωπα που προβάλουν ιδέες πρωτοπόρες για την εποχή, όπως γίνεται συνήθως, αλλά δεν εισακούονται και δεν έχουν τόση μεγάλη απήχηση στο να αλλάξουν το στάτους κβο των ημερών. Όμως φυτεύουν το σπόρο της προόδου και μας θυμίζουν πόσο δύσκολο είναι σε κάθε εποχή, όπως και σήμερα να αντιστραφούν από τη μια στιγμή στην άλλη τα κακώς κείμενα. Κι εδώ εμφανίζεται και ένα δίλλημα θα έλεγα, ανθρώπων που πιστεύουν πως μπορούν να μεταβάλουν τις συνθήκες της ζωής τους και κατ’ επέκταση της κοινωνίας από τη μια στιγμή στην άλλη, κι άλλοι που πιστεύουν πως αυτό θα συμβεί γενιές αργότερα. Ό,τι και να γίνει όμως η μοίρα και το οικογενειακό περιβάλλον εμφανίζονται ως παράγοντες που διαμορφώνουν και οδηγούν τους νεώτερους χαρακτήρες. Η Μελανία, από τη μητέρα της, έστω κι αν αυτή οπισθοχώρησε από τη μαχητικότητά της, κι ο Κλεάνθης από τον παππού.

Αυτή τη φορά μετά την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα, την Άρτα, τα Ιωάννινα, την περιοχή του Πόντου και άλλες πόλεις έχει την τιμητική της η Θεσσαλονίκη, ενώ εμφανίζεται για λίγο και η Κέρκυρα. Η διήγηση κλείνει λίγο πριν την μικρασιατική καταστροφή, με τον Καλπούζο να μας έχει λύσει όλες τις απορίες που έχει ανοίξει έως τότε στο μυθιστόρημα και ένα ένα τα θέματα κλείνουν άλλοτε με τον καλύτερο, κι άλλοτε με κάποιον τρόπο, όπως γίνεται και στη ζωή άλλωστε.

Ε.Φ.Β.