ΑΛΛΕΣ ΖΩΕΣ

ΑΜΠΝΤΟΥΛΡΑΖΑΚ ΓΚΟΥΡΝΑ

-Εκδόσεις Ψυχογιός-

«Είπαμε ψέματα και σκοτώσαμε γι’ αυτή την αυτοκρατορία και μετά όλους αυτούς του φόνους τους ονομάσαμε Zivilisierungmission*» *αποστολή πολιτισμού.

Ο Γκούρνα μας ξεναγεί στην Αφρική -την πολύπαθη αυτή ήπειρο- τον 20^ο αιώνα, όταν οι γερμανοί παραδειγματισμένοι από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αν και με καθυστέρηση, αποφασίζουν να επεκτείνουν τα συμφέροντά τους σε χώρες της Αφρικής. Κατακτούν, εκμεταλλεύονται, βυθίζουν στο αίμα τις επαναστάσεις των ντόπιων. Ο Ιλιάς, ο αφανής πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος έχει αρπαχθεί, αλλά προς καλή του τύχη καταλήγει εργάτης γης σε έναν γερμανό που εκτιμάει τους ανθρώπους που δουλεύουν για εκείνον. Αντιλαμβάνεται από νωρίς την ευφυΐα του νεαρού αγοριού, στέλνοντάς τον σχολείο και μαθαίνοντάς του γερμανικά, του προτείνει να φύγει από τα κτήματα και να εργαστεί στην πόλη μιας και πλέον είναι γραμματιζούμενος. Η καλοσύνη του γερμανού ο οποίος τον έσωσε από τη μιζέρια τόσο της οικογένειάς του όσο και του στρατιώτη που τον άρπαξε, κάνει στα μάτια του νεαρού Ιλιάς όλους τους γερμανούς καλούς. Όταν ο μεγάλος πόλεμος ανάμεσα στη Γερμανία και στην Αγγλία θα δοθεί και στα εδάφη της Αφρικής, ο Ιλιάς αποφασίζει να καταταχθεί στο πλευρό των γερμανών. Αφήνοντας τη μικρότερη αδερφή του, που μόλις ένα χρόνο συναντήθηκαν και ζουν μαζί, στο έλεος της ορφάνιας και της σκληρότητας μιας ξένης οικογένειας.

«Είναι υπόθεση δύο εξίσου βίαιων και στυγνών εισβολέων ∙ ο ένας μπήκε στη δική μας γειτονιά, ο άλλος στον βορρά. Τσακώνονται μεταξύ τους ποιος θα μας καταπιεί ολόκληρους. Τι σχέση έχει αυτό με σένα;»

Ο Ιλιάς όμως είναι αποφασισμένος να ακολουθήσει τους γερμανούς. Ίσως η καλοσύνη να καταλήγει κάποιες φορές να μετατρέπεται άθελά της σε δήμιο. Όμως δεν είναι μόνο η καλοσύνη αυτή που θα σπρώξει σε λάθος μονοπάτια έναν άνθρωπο. Συνήθως η κακία και η κακομεταχείριση σπρώχνει σε επιλογές που δε θα περνούσαν από το μυαλό κάποιου αν δεν ήθελε να ξεφύγει από δυσμενείς συνθήκες. Ο νεαρός Χάμζα κατατάσσεται και αυτός εθελοντής στον πόλεμο μεταξύ των δύο αποικιοκρατικών χωρών, σχεδόν αμέσως όμως το μετανιώνει «Είχε καταταγεί εθελοντικά υπακούοντας σε μια στιγμιαία παρόρμηση, θέλοντας να δραπετεύσει από μια καθημερινότητα που του φαινόταν ανυπόφορη, αγνοώντας ωστόσο σε ποιο παζάρι είχε πουλήσει τον εαυτό του, αν θα κατάφερνε να τα βγάλει πέρα μ’ αυτά που απαιτούσαν από εκείνον».

Δυο χαρακτήρες στις ίδιες συνθήκες, ακόμη κι αν κατατάχθηκαν με εντελώς διαφορετικά κίνητρα. Αντιμετωπίζουν τους ίδιους κινδύνους, βλέπουν τον θάνατο, την πείνα, την ταλαιπωρία, όμως ο Γκούρνα αποφασίζει να μας τα δείξει όλα αυτά όχι από τα μάτια του Ιλιά, αλλά από του Χάμζα, που λόγω μιας παρόρμησης μπήκε σε μια χειρότερη συνθήκη από αυτή που ήδη ζούσε. Για τον Ιλιά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτό το μυθιστόρημα μια οδύσσεια, όχι όμως από την πλευρά του περιπλανώμενου, αλλά από εκείνου που μένει πίσω και περιμένει μια πληροφορία για την τύχη, του αδερφού σε αυτή την περίπτωση και όχι του συζύγου.

Το βραβείο Νόμπελ με το οποίο τιμήθηκε για το σύνολο του έργου του το 2021 ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα, αποτελεί την ανώτερη τιμή και αναγνώριση ενός λογοτέχνη, όμως πέρα από αυτό δίνει και την ευκαιρία στο αναγνωστικό κοινό να γνωρίσει τη δουλειά ενός λογοτέχνη. Το μυθιστόρημα του Γκούρνα που πρώτο μεταφράστηκε στη γλώσσα μας από τις εκδόσεις «Ψυχογιός», είναι ρεαλιστικό και ανθρώπινο. Μιλάει για τους ανθρώπους της Αφρικής, που τόσα υπέφεραν και υποφέρουν από τη μεγαλομανία της δύσης μέσα από τις ζωές των ηρώων του. Όμως αν δούμε ευρύτερα το θέμα, δεν είναι μόνο ο άνθρωπος της Αφρικής που ταλαιπωρείται από την κακία και τον επεκτατισμό, την αλαζονεία και την απληστία, αλλά κάθε πλάσμα που ‘‘προσφέρεται’’ προς εκμετάλλευση, κι αυτός μπορεί να ζει σε κάθε ήπειρο, άλλωστε δε ζούνε ζωή χαρισάμενοι όλοι οι άνθρωποι στην Αμερική ή στην Ευρώπη. Όμως η Αφρική αιώνες τώρα κρατάει τα ηνία, έτσι όπως έχει γίνει εμπορεύσιμη και πατρίδα κάθε λογής εκμετάλλευσης τόσο στους ανθρώπους όσο και στον φυσικό της πλούτο. Το βιβλίο για άλλη μια φορά γίνεται αρωγός για να μάθουμε τι συμβαίνει έξω από τη ζωή και τον μικρό και τακτοποιημένο κόσμο μας.

Μαίρη Β.