ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ
TONI MORRISON
ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ
-Εκδόσεις Παπαδόπουλος-
«Ό,τι νεκρό ξαναγυρίζει στη ζωή πονάει».
Μια σύγχρονη «Μήδεια», η Σιθ αποφασίζει να σκοτώσει την κόρη της, όχι εξαιτίας του χαμένου της συζύγου, αλλά για να την προστατέψει από τη δουλεία του φιλόξενου σπιτιού, απ’ όπου έχει καταφέρει να αποδράσει. Μάνα χωρίς παιδιά, αυτό ήταν καταδικασμένες να είναι οι μαύρες γυναίκες που τα συμφέροντα των λευκών της αμερικάνικης ηπείρου, έχρισαν άλλους ανθρώπους, με γνώμονα το χρώμα της επιδερμίδας τους για σκλάβους τους, υποχρεωμένους να τους υπηρετούν. Η μαύρη γυναίκα υποχρεούται να είναι υπηρέτρια, εργάτρια στα χωράφια, ερωμένη των αφεντικών αν εκείνοι το επιθυμήσουν, και παραγωγική μηχανή νέων σκλάβων, που τα παιδιά της πολλές φορές όχι απλώς δε θα έχει την τύχη να μεγαλώσει η ίδια, αλλά ούτε να τα δει να γίνονται από βρέφη παιδιά, έπειτα έφηβοι και στο τέλος άντρες ή γυναίκες, μιας και δεν ανήκουν στην ίδια, αλλά στον αφέντη της. Η Σιθ θα έχει την ευκαιρία να μεγαλώσει τα παιδιά της, όμως στο φιλόξενο σπίτι πλέον δε ζουν ‘‘άντρες’’, αλλά σκλάβοι.
Καταφέρνει να αποδράσει, όμως βάσει του νόμου Περί Σκλάβων Φυγάδων του 1850, εφόσον ο αφέντης της τη βρήκε, είναι υποχρεωμένη εκείνη, μαζί με τα παιδιά της να επιστρέψει πίσω σε μια ζωή, χειρότερη από τον θάνατο. Η Σιθ όμως είναι αποφασισμένη να αποφύγει την επιστροφή τους με κάθε τρόπο. Κι όμως η τόσο δικαιολογημένη πράξη της, γεμίζει με φρίκη όχι μόνο τους λευκούς, μάρτυρες της ‘‘κτηνωδίας’’ της, που βάζει χέρι στην ‘‘περιουσία’’ τους, αλλά και στην κοινότητα των μαύρων όπου ζει. Όμως και η ίδια η Σιθ, δεκαοχτώ χρόνια μετά το θάνατο της «Αγαπημένης» υποχρεώνει τον εαυτό της και την οικογένεια της να ζουν σε ένα σπίτι στοιχειωμένο από το πνεύμα του αγαπημένου της νεκρού βρέφους, που δεν έχει προλάβει να του δώσει ούτε όνομα. «Ήταν λες και η Σιθ δεν ήθελε πραγματικά να της δοθεί η συγχώρηση ήθελε να της την αρνηθούν».
«Δεν υπάρχει κακή τύχη στη ζωή, μονάχα λευκοί άνθρωποι υπάρχουν». Αυτή η φράση την Μπέιμπι Σάνγκς, την ώρα που προτρέπει τους μαύρους να αγαπήσουν το κάθε κομμάτι του εαυτού τους, που οι λευκοί φθονούν, δεν μαρτυράει πως νοιώθουν οι μαύροι για τους λευκούς, αλλά πως οι λευκοί οδήγησαν σε αυτό το συμπέρασμα τους νέγρους. Κι όταν η νύφη της, η Σιθ, η οποία έχει βοηθηθεί από ένα λευκό κορίτσι όταν απέδρασε, της μίλησε για εξαιρέσεις, η Μπέιμπι Σανγκς της αποκρούει τα επιχειρήματα για κάθε καλό που έχουν κάνει οι λευκοί, εφόσον έχουν προηγηθεί μύρια κακά. «Περισσότερους δικούς μας έχουν πνίξει, απ’ όσοι άνθρωποι με δικό τους χρώμα έζησαν σε αυτή τη γη απ’ την αρχή του κόσμου».
Η Μπέιμπι Σανγκς άλλη μια τραγική μορφή του μυθιστορήματος, μια σύγχρονη, μαύρη γυναίκα, «Μεσσίας» που έχει το χάρισμα του λόγου, λατρεύτηκε αλλά πριν λαλήσει τρεις ο πετεινός, περιφρονήθηκε από το ποίμνιο της. Το πέμπτο βιβλίο, της βραβευμένης με Νόμπελ αφροαμερικανίδας συγγραφέως, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια καταγγελία της συμπεριφοράς των λευκών στην Αμερική και σε όλη την υφήλιο «για τον κόσμο που είχε καταντήσει όπως τον ήθελαν οι λευκοί». Και ειλικρινά δεν υπάρχει τίποτα να αντιπαραθέσουμε και να δικαιολογηθούμε ως λευκοί, παρά μόνο να διδαχτούμε από τα σφάλματα εκείνων που τα έκαναν και να μην επιτρέψουμε να επαναληφθούν. Κι όμως να που και σήμερα, μπορεί να μην είναι η σκλαβιά αλλά υπάρχουν και στις μέρες μας ένα σωρό διαχωρισμοί στο ανθρώπινο είδος.
Σπουδαίο ρόλο στο έργο της Morrison, «Αγαπημένη» είναι και το όνομα. Χωρίς όνομα είναι σαν να μην υπήρξες ποτέ, μεγαλύτερη αξία έχει ο σκύλος και ο κόκορας του κτήματος από ‘‘εσένα’’ το σκλάβο, ένα πρόσωπο χωρίς όνομα. Δε θα υπάρξει κανείς να σε θυμάται, να σε αναφέρει όταν θα έχεις πεθάνει.
Η γραφή της Morrison είναι ποιητική και χωρίς αμφιβολία αποτελεί ανώτερη λογοτεχνία. Ο αναγνώστης μπορεί να γνωρίζει από την αρχή τι συνέβη, όμως θα χρειαστεί να φτάσει στο τέλος της ιστορίας για να έχει ολοκληρωμένη εικόνα του τι διαδραματίστηκε στο κτήμα όταν αυτό έπαψε να είναι φιλόξενο. Είναι από τα βιβλία που πρέπει να διδάσκονται και να ξαναδιδάσκονται, όμως ποιος θέλει πραγματικά να θυμάται και να διδάσκεται;
Μαίρη Β.
Διαβάστε επίσης:
